sant-damaji-pant-charitra
संत दामाजी पंत
मंगळवेढा शहरात अनेक संतांचा प्रभाव होता, त्यामध्ये संत दामाजी पंत, चोखामेळा आणि कान्होपात्रा यांचे नाव विशेषतः ओळखले जाते. संत दामाजी पंत यांचा जीवनकाल शालिवाहन शके १३०० ते १३८२ दरम्यान होता. ते बिदर येथील महंमदशहाच्या दरबारात सेनापती होते. अब्दुलशहाशी झालेल्या लढाईत त्यांनी विजय मिळवला आणि त्याच्या कर्तृत्वामुळे त्यांना खजिनदार पद मिळाले. त्यानंतर, त्यांचा स्मार्टनेस आणि कर्तृत्व पाहता मंगळवेढ्यात त्यांना मामलेदार म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.
संत दामाजी पंत यांचा जन्म एक शेतकरी कुटुंबात झाला होता, परंतु त्यांच्या बुद्धिमत्तेमुळे त्यांना उच्च पदांवर काम करण्याची संधी मिळाली. शके १३७६ मध्ये भयंकर दुष्काळ पडला आणि १३७७ साली देखील पाऊस झाला नाही. त्यानंतर १३७८ साली पुन्हा एकदा तीव्र दुष्काळ सुरू झाला. अशा परिस्थितीत, दामाजी पंतांनी दोन मोठ्या कोठाऱ्यांमध्ये धान्य साठवले होते, ज्यामुळे ते लोकांना सुलभतेने खाद्य उपलब्ध करून देऊ शकले. यामुळे, बादशहाने त्यांना अटक करण्यासाठी सैन्य पाठवले आणि बिदर येऊन तेथे आणण्यासाठी आदेश दिले.
पण एक दंतकथा आहे की, पांडुरंगाने दामाजी पंतांच्या नोकराच्या रूपात, विठू महार, सोन्याच्या मोहऱ्यांच्या रूपात दामाजी पंतांची सुटका केली. त्याने बादशहाला सव्वा लाख रुपयांच्या सोन्याच्या मोहरा दिल्या आणि त्याची पावती घेतली, जी दामाजी पंतांच्या गीतेच्या पोथीत ठेवली. त्यामुळे दामाजी पंतांना सुटका झाली आणि त्यांचा सन्मान करण्यात आला. शके १३८२ मध्ये त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या समाधीचे स्थान साध्या स्वरूपात होते, पण नंतर शिवाजी महाराजांच्या धाकट्या पुत्र राजाराम महाराज यांनी त्या स्थळी एक छोटे मंदिर बांधले. त्यामध्ये विठोबा, रुखमाई आणि दामाजी पंत यांच्या मूर्तीची स्थापना करण्यात आली.
पेशवाईच्या काळात मंगळवेढा सांगली संस्थानच्या राजे पटवर्धन यांच्या अधिपत्याखाली आला.
‘संत दामाजी संस्था’ ही एक मोठी संस्था आहे, ज्याचे क्षेत्र एक एकर व एकोणीस गुंठे आहे. मंदिरामध्ये एक मोठा सभामंडप आहे, जिथे दररोज दोनशे ते अडीचशे लोकांना जेवण दिले जाते.
चैत्री, आषाढी, कार्तिकी आणि माघ महिन्यात येणाऱ्या वारीसाठी दोन्ही मजली इमारत तयार केली आहे. या इमारतीत वारकऱ्यांना निवासाची सुविधा दिली जाते, तसेच त्यांना भात व साराचे जेवण प्रदान केले जाते.
प्रत्येक वारीसाठी सुमारे तीस ते पस्तीस क्विंटल तांदूळ लागतो. त्याचबरोबर, विविध धार्मिक कार्यक्रमही सुरू असतात, ज्याचे खर्च भक्त आणि दानशूर लोकांच्या देणग्यांद्वारे भागवले जातात.