vijaya-ekadashi
|| विजया एकादशी ||
विजया एकादशीचे महत्त्व :
सनातन धर्मामध्ये एकादशीच्या उपवासाला अनन्यसाधारण स्थान आहे. प्रत्येक महिन्यात दोनदा, म्हणजे कृष्ण पक्ष आणि शुक्ल पक्षात, एकादशी येते. या प्रत्येक एकादशीचे स्वतःचे वेगळे नाव आणि आगळे महत्त्व आहे. माघ महिन्यातील कृष्ण पक्षात येणारी एकादशी ‘विजया एकादशी’ या नावाने ओळखली जाते. ही तिथी महाशिवरात्रीच्या अवघ्या दोन दिवस आधी येते, ज्यामुळे तिचे आध्यात्मिक महत्त्व आणखीनच वाढते.
विजया एकादशी दरवर्षी महाशिवरात्रीच्या दोन दिवस अगोदर मोठ्या भक्तिभावाने साजरी केली जाते. या दिवशी भगवान विष्णूंच्या पूजेला विशेष स्थान आहे. अशी श्रद्धा आहे की, जर या दिवशी स्वच्छ अंतःकरणाने आणि पूर्ण श्रद्धेने भगवान विष्णूंची उपासना आणि व्रत केले, तर भक्ताच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात आणि त्याला जीवनात सुख-समृद्धी प्राप्त होते.
विजया एकादशीची पूजा कशी करावी?
विजया एकादशीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून दैनंदिन कामे उरकावीत. त्यानंतर स्नान करून स्वच्छ आणि नवीन वस्त्र परिधान करावीत. व्रताचा संकल्प घेऊन पूजेची तयारी करावी. पूजेसाठी एका पाटावर स्वच्छ चौरंग आखावा आणि त्यावर सात प्रकारचे धान्य पसरावेत.
या धान्यांवर भगवान विष्णूंची मूर्ती किंवा छायाचित्र ठेवावे. पूजेदरम्यान पिवळ्या रंगाची फुले, ताजी फळे आणि तुळशीची पाने अर्पण करावीत. यानंतर सुगंधी धूप प्रज्वलित करावा आणि शुद्ध तुपाचा दिवा लावून भगवान विष्णूंची आरती करावी. पूजेची सांगता शांत मनाने आणि भक्तिभावाने करावी.
विजया एकादशीच्या व्रतात काय काळजी घ्यावी?
व्रताच्या दिवशी संध्याकाळी भगवान विष्णूंची आरती पूर्ण झाल्यावरच फराळ घ्यावा. रात्री झोपण्याऐवजी भगवंताचे भजन, कीर्तन किंवा त्यांची स्तुती करावी, जेणेकरून मन शुद्ध आणि प्रसन्न राहील. दुसऱ्या दिवशी सकाळी उपवास सोडण्यापूर्वी ब्राह्मणांना जेवण द्यावे आणि आपल्या क्षमतेनुसार दान द्यावे. यानंतरच उपवास सोडावा. जेवणापूर्वी भगवान विष्णूंसमोर आपल्या चुकांसाठी क्षमा मागावी आणि त्यांचे आशीर्वाद मागावे.
विजया एकादशीचे आध्यात्मिक आणि पौराणिक महत्त्व
पौराणिक कथांनुसार, स्वतः मर्यादा पुरुषोत्तम प्रभू श्रीरामांनी लंकेवर विजय मिळवण्यासाठी विजया एकादशीचे व्रत केले होते. या विजयाच्या स्मरणार्थच या एकादशीला ‘विजया एकादशी’ असे संबोधले जाते. पुराणांमध्ये असेही नमूद आहे की, या व्रताच्या प्रभावाने जीवनात कशाचीही कमतरता भासत नाही.
इतकेच नव्हे, तर या व्रतामुळे भक्ताला मोक्षाची प्राप्ती होते आणि त्याच्या जीवनातून नकारात्मकता, भीती आणि वाईट शक्तींचा प्रभाव दूर होतो. विजया एकादशीचे व्रत करणाऱ्या व्यक्तीच्या मनात सकारात्मकता निर्माण होते आणि त्याला आंतरिक शांती मिळते. असेही मानले जाते की, हे व्रत वाईट दृष्टीपासून संरक्षण करते आणि जीवनात यश आणि समृद्धी आणते.
