तीर्थक्षेत्र
vighnahara-ojhar-tirthaksetra
|| तीर्थक्षेत्र ||
तीर्थक्षेत्र विघ्नहर (ओझर) हे पुणे जिल्ह्यातील एक पवित्र गणपती मंदिर आहे–
हे मंदिर अष्टविनायकांपैकी एक मानले जाते. अष्टविनायकातल्या सातव्या गणपतीचे हे स्थान ओझरच्या विघ्नहर या नावाने ओळखले जाते. विघ्नेश्वर म्हणूनही विख्यात असलेला हा गणपती विघ्न, म्हणजे कार्यात अडथळा येणारी समस्या, आणि हर, म्हणजे ती समस्या दूर करणारा, याचे प्रतीक आहे. विशेष म्हणजे, ओझर येथील श्री विघ्नहर हा अष्टविनायकांपैकी सर्वाधिक संपन्न गणपती मानला जातो. हे स्थान कुकडी नदीच्या किनारी वसलेले आहे, जे या तीर्थक्षेत्राच्या आध्यात्मिक वातावरणाला अधिक पावन बनवते.
विघ्नहर (ओझर) – आख्यायिका–
एकदा राजा अभिनंदनने त्रिलोकाधीश होण्यासाठी एक महायज्ञ सुरू केला. इंद्राला या यज्ञामुळे आपले स्थान गमवावे लागेल, अशी भीती वाटली. म्हणूनच, इंद्राने विघ्नासूर नावाच्या राक्षसाची उत्पत्ती करून त्याला यज्ञात विघ्न आणण्याचा आदेश दिला. विघ्नासूराने केवळ त्या यज्ञातच नव्हे, तर इतर सर्व यज्ञांमध्ये अडथळे आणण्यास सुरुवात केली.
त्यामुळे, ऋषी-मुनींनी गणपतीला विनंती केली की तो विघ्नासूराचा नायनाट करावा. गणपतीने विघ्नासूराचा पराभव केला आणि विघ्नासूराने गणपतीला शरण जाऊन क्षमा मागितली.
गणपतीने त्याला एक अट घालून माफ केले – जिथे माझी पूजा केली जाते, तिथे तू कधीही विघ्न आणू नकोस. विघ्नासूराने गणपतीला आणखी एक विनंती केली की, तुझ्या नावाचा उच्चार करण्याआधी माझे नाव भक्तांनी घेतले पाहिजे, आणि तू येथेच कायम वास्तव्य करावे. गणपतीने त्याच्या या विनंतीला मान्यता दिली आणि या ठिकाणी ‘विघ्नहर’ या नावाने वास्तव्य केले.
इतिहास–
१७८५ साली, पेशवे बाजीरावांचे बंधू चिमाजी आप्पा यांनी या मंदिराचा जीर्णोद्धार करून त्यावर सोनेरी कळस चढविला. असे म्हणतात की, ओझरचे हे गणपती मंदिर एकाच रात्रीत राक्षसांनी बांधले होते, असे या मंदिराशी जोडलेले एक अद्भुत कथानक आहे, ज्यामुळे या स्थानाचे आध्यात्मिक महत्त्व अधिक वाढते.
उत्सव–
भाद्रपद महिन्यात गणेश जयंतीच्या निमित्ताने येथे चार दिवसांचा मोठा उत्सव साजरा केला जातो. या काळात हजारो भाविक या पवित्र स्थळाचे दर्शन घेतात. गणेशोत्सव आणि संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशीही येथे मोठ्या प्रमाणात भाविकांची उपस्थिती असते. या उत्सवांमध्ये सहभागी होण्यासाठी लोक दूरदूरून येतात, आणि ते येथे आपल्या श्रद्धेने गणपतीचे दर्शन घेतात.