तीर्थक्षेत्र
varadavinayak-mahad
|| तीर्थक्षेत्र ||
वरदविनायक (महड) तीर्थक्षेत्र
वरदविनायक (महड) हे रायगड जिल्ह्यातील एक प्रसिद्ध गणपती मंदिर आहे. अष्टविनायकांपैकी चौथ्या गणपतीचा मान महडच्या वरदविनायकाला दिला जातो. हे मंदिर अष्टविनायकांच्या यादीत महत्वपूर्ण स्थान राखते. येथे गणपतीच्या मूळ मूर्तीकडे जवळ जाऊन पूजा केली जाऊ शकते, जे भाविकांसाठी एक विशेष अनुभव असतो.
इतिहास-
वरदविनायक हे मंदिर अष्टविनायकांच्या प्रसिद्ध स्थळांपैकी एक आहे. याच्या मंदिराचा गाभा पेशवे कालीन असून हेमांडपंथी शाळेचा आहे. या गणपतीच्या मूळ मूर्तीस स्वयंभू मानले जाते, जी १६९० साली धोंडू पौढकरांना येथेच्या तलावात सापडली. १७२५ मध्ये, कल्याणच्या सुभेदार रामजी महादेव भिवळकर यांनी या मंदिराचे बांधकाम केले आणि महड गावाची स्थापना केली.
मंदिर-
मंदिराच्या चारही बाजूस चार हत्तींच्या मूर्त्या आहेत, ज्यामुळे मंदिराच्या स्थापत्यकलेला एक अद्वितीय सौंदर्य प्राप्त होते. या देवळाची लांबी आठ फूट आणि रुंदी आठ फूट आहे, आणि त्यावर २५ फूट उंचीचा सोन्याचा कळस आहे. या कळसाच्या वरच्या भागाला सोन्याचा आच्छादन आहे. मंदिरात असलेल्या गणपतीच्या मूर्तीच्या शेजारी एक दिवा सतत पेटलेला असतो, जो १८९२ पासून चालू आहे.
आख्यायिका-
प्राचीन काळात, भीम नावाचा एक शूर व दानी राजा होता, ज्याला संतान नाही म्हणून दुःखी होता. त्याच्या दुखापतीची जाणीव करून, ऋषि विश्वामित्रांनी त्याला एकाक्षर मंत्राचा जप करण्याचा सल्ला दिला. राजा ने तपश्चर्या केली आणि गणपती प्रसन्न झाला, व त्याला पुत्र प्राप्तीचा आशीर्वाद दिला.
नंतर, राजा रुक्मांगदने राज्यकारभार स्वीकारला आणि एका वनात शिकारीसाठी गेला, जिथे त्याला मुकुंदा नावाच्या ऋषीच्या पत्नीने शाप दिला. रुक्मांगदाने गणपतीची आराधना केली आणि रोगमुक्त झाला.
इंद्राने मुकुंदाची इच्छा पूर्ण केली, ज्यामुळे गृत्समद जन्मला. गृत्समदाने पापक्षालनासाठी तपश्चर्या केली आणि गणपतीने त्याला वर दिला की, “तू भक्तांच्या इच्छांची पूर्तता करत या वनात वास कर.” हे वन आजचे महड आहे, आणि त्याचे वरदविनायक म्हणून ओळखले जाते.
विशेषता-
श्री वरदविनायकाचे मंदिर साधे असून कौलारू आहे. याला एक गोल आकाराचा घुमट आहे आणि कळसावर नागाची नक्षी आहे. एक भक्त स्वप्नात देवळाच्या मागील तलावात मूळ मूर्ती सापडल्याची कथा सांगतो, जी आज मंदिरात प्रतिष्ठापित आहे. १७२५ मध्ये पेशवे कालात हे मंदिर उभारले गेले. महड हे पुणे-मुंबई राष्ट्रीय महामार्गावर खोपोली आणि खालापूरदरम्यान स्थित आहे.