tirtakshetra-shirdi
|| तीर्थक्षेत्र ||
शिर्डी साई मंदिर – एक परिचय
शिर्डी साई मंदिर महाराष्ट्राच्या अहमदनगर जिल्ह्यातील राहता तालुक्यात स्थित एक अत्यंत प्रसिद्ध धार्मिक स्थळ आहे. हे अहमदनगर-मनमाड राज्य महामार्ग क्र. १० वर अहमदनगरपासून ८३ किलोमीटर अंतरावर वसलेले आहे. १९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात संत साईबाबांच्या उपस्थितीमुळे शिर्डीला प्रसिद्धी मिळाली. साईबाबांच्या नंतर त्यांच्या भक्तांनी उभारलेले मंदिर या ठिकाणाला धार्मिक महत्त्व प्राप्त झाले.
कार्य – शिर्डी साई मंदिर
साईबाबा भिक्षा मागून आपल्या उदरनिर्वाहाची व्यवस्था करत असत. त्यांनी आयुष्यभर ‘सर्वांचा मालिक एकच’ या उपदेशावर जोर दिला आणि ‘अल्ला मालिक’ असे नियमितपणे म्हणत असत.
साईबाबांनी आपल्या भक्तांना एक सशक्त आणि भक्तिपंथातील मार्गदर्शक म्हणून मार्गदर्शन केले. त्यांच्या उपदेशांचे मुख्य तत्त्व म्हणजे सच्चे प्रेम आणि भक्तीच्या माध्यमातून परमात्म्याचा अनुभव घेणे. त्यांनी विविध धार्मिक व सांस्कृतिक विधींचे आयोजन करून भक्तांच्या आध्यात्मिक प्रगतीस मदत केली.
साईबाबांचे भक्तगण भारतातील विविध भागांत आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही पसरले आहेत. ते आपल्या भक्तांना विविध प्रकारे सेवा देतात, जसे की साईबाबांची मूर्तिपूजा, आचारधर्माचे पालन आणि त्यांचे सानिध्य अनुभवणे. साईबाबांचे भक्त त्यांच्या जीवनातील विविध समस्यांसाठी आध्यात्मिक मार्गदर्शन आणि सहकार्य शोधतात.
साईबाबा त्यांच्या जीवनात असलेल्या धार्मिक विविधतेला मान देत होते. हिंदू आणि मुस्लिम धर्मीयांच्या समावेशाने त्यांनी एकत्रित भक्तीचा संदेश दिला. त्यांच्या उपदेशांनी धर्म आणि जातिवादाच्या पलीकडे जाऊन सर्व भक्तांमध्ये एकता आणि सामंजस्य निर्माण केले.
शिर्डीतील साई मंदिरामुळे भक्तांना आणि धर्मप्रेमींना एक साधक आणि आंतरधर्मीय भजनधारा प्राप्त झाली आहे. मंदिराच्या कामकाजात नियमित पूजेचे आयोजन, भक्तांची सेवा आणि धार्मिक कार्ये यांचा समावेश आहे. या धार्मिक केंद्राच्या माध्यमातून साईबाबांचे कार्य आजही भक्तांमध्ये जीवनशक्ती आणि श्रद्धेचे प्रतीक आहे.
साईबाबांच्या आशिर्वादामुळे या मंदिराचे कार्य फुलले आहे, आणि दररोज हजारों भक्त मंदिरात येऊन त्यांच्या आशीर्वादाची प्राप्ती करतात. साईबाबांचे जीवन आणि कार्य एक स्थायी प्रेरणा म्हणून सर्व भक्तांना मार्गदर्शक ठरते, ज्यामुळे शिर्डी साई मंदिराचे महत्व आणि कार्य अजेय आणि अनंत राहते.
भक्त समुदाय – शिर्डी साई मंदिर
साईबाबांचे भक्त भारतात तसेच आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मोठ्या प्रमाणात आहेत. त्यांच्या भक्तांना साईबाबा अवतारी पुरुष मानतात. काहीजण त्यांना दत्ताचा, काही विष्णूचा आणि काही शिवाचा अवतार मानतात. साईबाबांचे भक्त समुदाय विविध जातिधर्मांच्या लोकांनी भरलेले आहे, ज्यामध्ये मुख्यतः हिंदू आणि मुस्लिम धर्मीयांचा समावेश आहे. मुस्लिम धर्मात साईबाबा सुफी संत म्हणून मानले जातात.
इतिहास – शिर्डी साई मंदिर
शिर्डीच्या नावाचे शिलधी या शब्दाचे अपभ्रंश आहे असे मानले जाते. साईबाबा शिर्डीत १६ व्या वर्षी आले आणि कडुलिंबाच्या झाडाखाली बसलेले त्यांना पहिल्यांदा दिसले. त्यांनी दोन मशिदीतील स्थानांतर केले आणि ६० वर्षे द्वारकामाईत वास्तव्य केले. १५ ऑक्टोबर १९१८ रोजी साईबाबांनी समाधी घेतली.
साईबाबांच्या समाधीनंतर भक्तांनी शिर्डीत मंदिर उभारले, ज्यामुळे शिर्डीला धार्मिक महत्त्व प्राप्त झाले. आज, दररोज ८,००० ते १२,००० भाविक या मंदिराला भेट देण्यासाठी येतात.
शिर्डीच्या मंदिराची श्रीमंती – शिर्डी साई मंदिर
साईबाबांच्या नावाने काढलेल्या संस्थानच्या झोळीत जगभरातील भक्तांच्या दातृत्वामुळे संपन्नता आली आहे. साईबाबांच्या मूर्तीवर हिरेजडित सुवर्ण मुकुट आणि कोट्यवधींची आभूषणे घालण्यात येतात.
संस्थानच्या स्थापनेनंतर २८ मे १९२३ रोजी तांब्या-पितळेची भांडी व चांदीच्या ताटल्यांचा उपयोग करून बाबांच्या आरतीसाठी तबक बनवले गेले. आज, २०१५ मध्ये, बाबांचे सिंहासन आणि मंदिरातील पूजेतील वस्तू सोन्याच्या बनविल्या आहेत.
सैन्यच्या ९२ वर्षांतील आर्थिक स्थिती आश्चर्यकारक आहे. १९२३ साली संस्थानच्या बँक खात्यात फक्त १,४४५ रुपये होते, तर २०१५ मध्ये १५ बँकांत संस्थानची १,४८३ कोटी रुपये जमा आहेत. संस्थानच्या स्थावर मालमत्तेचा मूल्य पाचशे कोटींवर आहे.
याशिवाय, तिजोरीत ३८० किलो सोने, ४,००० किलो चांदी, आणि ७ कोटींची हिरेमाणके आहेत.
दळणवळण – शिर्डी साई मंदिर
शिर्डी मुंबईपासून सुमारे २९६ किलोमीटर अंतरावर आहे. शिर्डीला रेल्वेने सहज पोहोचता येते, आणि अनेक गाड्या या मार्गावर उपलब्ध आहेत. शिर्डीला जाण्यासाठी महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाच्या आणि खासगी वाहतूक कंपन्यांच्या बसगाड्या उपलब्ध आहेत. औरंगाबादपासून शिर्डीचे अंतर १६० किलोमीटर आहे, आणि शिर्डीला औरंगाबादहून रेल्वेनेही पोहोचता येते. कोपरगावपासून शिर्डी फक्त १५ किलोमीटर दूर आहे.