tekadi-ganapati-mandir-nagapur
|| तीर्थक्षेत्र ||
विदर्भातील अष्टविनायकांमध्ये प्रमुख मानले जाणारे नागपूरच्या टेकडी गणेश मंदिराचे महत्त्व खूप आहे. नागपूर रेल्वे स्थानकाच्या जवळ असलेल्या सीताबर्डी टेकडीवर स्थित हे गणेशाचे मंदिर “टेकडी गणपती” म्हणून प्रसिद्ध आहे. भोसले राजे यांनी अठराव्या शतकात या मंदिराचे बांधकाम केले, ज्यामुळे हे मंदिर सुमारे २५० वर्षे जुने मानले जाते.
मंदिराच्या स्थानिक इतिहासानुसार, भोसले राजे आणि ब्रिटिशांमध्ये लढाई झालेल्या ठिकाणी या गणपतीच्या मंदिराचे निर्माण करण्यात आले. सुरुवातीला मंदिर खूपच छोट्या आकाराचे होते, परंतु त्यानंतर त्याचा विस्तार करण्यात आला आहे. मंदिराचे मुख्य प्रवेशद्वार पूर्वेकडे असून, गणपतीची मूर्ती उत्तराभिमुख आहे. विशेष म्हणजे गणपतीच्या मूर्तीच्या पाठीमागील भिंतीवर एक शिवलिंग स्थित आहे.
टेकडीवर आणखी एक गणपती मंदिर आहे, ज्याला फोजी गणपती म्हणून ओळखले जाते. पूर्वीच्या काळी, शुक्रवार तलावाचे पाणी सीताबर्डी किल्ल्यापर्यंत पोहोचत असे.
भोसले राजे नावेतून गणेश दर्शनासाठी येथे येत असत, असे सांगितले जाते. याठिकाणी गणेश मूर्ती भोकरीच्या झाडाखाली उघड्यावर होती. प्रारंभिक काळात मोठे मंदिर अस्तित्वात होते, परंतु ते नंतर उद्ध्वस्त झाले. आजही त्याचे अवशेष पाहायला मिळतात, आणि मंदिराच्या आजूबाजूला पिपळाची झाडे आहेत.
गणपतीच्या मूर्तीचा उंची साडेचार फूट असून रुंदी तीन फूट आहे. मूर्तीच्या मागे असलेल्या पिंपळाच्या झाडामुळे मूर्ती थोडी पुढे सरकली असावी, असा तर्क आहे. मूळ जागेहून मूर्ती थोडी हललेली असल्याचे दिसते.
कला आणि क्रीडा क्षेत्रातील प्रसिद्ध व्यक्ती येथे दर्शनासाठी येतात, आणि तिन्ही चतुर्थीच्या दिवशी भाविकांची मोठी गर्दी असते. मंदिराच्या विकासाचे काम सध्या सुरू आहे, ज्यामुळे मंदिराच्या सौंदर्यात आणि सुविधांमध्ये सुधारणा होईल.