तीर्थक्षेत्र
srisailam-mallikarjuna-jyotirlinga
|| तीर्थक्षेत्र ||
आंध्र प्रदेशातील कृष्णा जिल्ह्यात स्थित श्रीशैलम मल्लिकार्जुन पर्वतरांगेत वसलेले एक पवित्र स्थल आहे, ज्याचे महत्व दक्षिणेच्या कैलाशप्रमाणे मानले जाते. या स्थानाच्या भव्यतेचा उल्लेख अनेक धार्मिक ग्रंथांमध्ये झाला आहे. महाभारतात, श्रीशैल पर्वतावर भगवान शिवाची पूजा केल्याने अश्वमेध यज्ञाच्या फलप्राप्तीचा लाभ होतो, असे मानले जाते.
काही ग्रंथांमध्ये असेही सांगितले आहे की श्रीशैलमच्या तत्वज्ञानाने, येथे भक्तीपूर्वक पूजेला बसल्याने, प्रत्येक व्यक्तीच्या दुःखांची समाप्ती होते, त्याला शाश्वत आनंद प्राप्त होतो आणि जीवनातील वणव्यासारख्या असहाय्य स्थितींपासून मुक्ती मिळते.
पौराणिक कथानक – श्रीशैलम मल्लिकार्जुन-
शिव आणि पार्वती यांचे पुत्र, कार्तिकेय आणि गणेश, यांच्या विवाहावरून एकदा संघर्ष झाला. कार्तिकेयने सांगितले की, त्यांचं लग्न पहिले असावे, कारण ते मोठे आहेत, तर गणेशने तर आधी लग्न करण्याची इच्छा व्यक्त केली.
या विरोधाभासावर निर्णय घेण्यासाठी त्यांच्या पालकांनी भगवान शिव आणि पार्वतींना भेटले. त्यांनी ठरवले की, पृथ्वीवर प्रदक्षिणा घालून जो आधी येईल, त्याचे लग्न होईल.
या अटीवर कार्तिकेय पृथ्वीवर प्रदक्षिणा करण्यासाठी धावला. गणेश मात्र, उंदराच्या वाहनासह गडबडीत लगेच धावू शकला नाही.
त्याने आपल्या बुद्धीचा वापर करून आपल्या आई पार्वती आणि वडील शिव यांना आसनावर बसवले आणि त्यांच्यावर प्रदक्षिणा घेतली. त्याच्या तितक्याच हुशारीने आणि बुद्धीने शिव आणि पार्वती प्रसन्न झाले आणि त्यांनी गणेशला लग्नाच्या मान्यता दिली.
कार्तिकेय पृथ्वीच्या प्रदक्षिणा घालून पुनः त्या ठिकाणी पोहोचला तेव्हा गणेशचे लग्न विश्वरूप प्रजापतीच्या मुलीशी झालेले होते. गणेशाला ‘सिद्धि’ आणि ‘रिद्धि’ नावाच्या दोन पत्नी आणि पुत्रांचा लाभ झाला. कार्तिकेय या सर्व गोष्टी ऐकून थोडा नाराज झाला आणि त्याने आपल्या पालकांना आशीर्वाद देऊन तेथून निघाला.
पालकांपासून वेगळे झाल्यामुळे, कार्तिकेय क्रांच पर्वतावर थांबला. शिव आणि पार्वती त्याला समजावण्यासाठी त्याच्याकडे गेले, पण तेथे पोहोचण्याच्या पूर्वीच कार्तिकेय निघून गेला. शिवने त्या पर्वतावर ज्योतिर्लिंग म्हणून प्रकट होऊन ‘मल्लिकार्जुन’ हे नाव घेतले. ‘मल्लिका’ म्हणजे पार्वतीचे नाव, आणि ‘अर्जुन’ म्हणजे शिव यांचे नाव. यामुळे ‘मल्लिकार्जुन’ हे ज्योतिर्लिंग म्हणून प्रसिद्ध झाले.
श्रीशैलम मल्लिकार्जुन कसे भेटावे–
आंध्र प्रदेशातील श्रीशैलम मल्लिकार्जुन मंदिर रस्ते, रेल्वे, आणि हवाई मार्गाने सहजपणे पोहोचता येते. श्रीशैलम रस्त्याने विजयवाडा, तिरुपती, अनंतपूर, हैदराबाद आणि महबूबनगरसह इतर ठिकाणांशी जोडलेले आहे. याठिकाणी शासकीय आणि खासगी बस सेवा नियमितपणे उपलब्ध आहेत.
हवाई मार्गाने, श्रीशैलमपासून 177 किमी अंतरावर, हैदराबादमधील राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ सर्वात जवळचे आहे. येथे बस किंवा टॅक्सीच्या माध्यमातून श्रीशैलम मल्लिकार्जुन मंदिराला पोहोचता येऊ शकते.
रेल्वे मार्गाने, श्रीशैलमपासून 62 किमी अंतरावर मर्कोपूर रोडवरील रेल्वे स्टेशन आहे. इथे उतरून टॅक्सीच्या माध्यमातून मंदिराच्या ठिकाणी पोहोचता येते.