तीर्थक्षेत्र
srikshetra-murgod
|| तीर्थक्षेत्र ||
श्रीक्षेत्र मुरगोड: एक पवित्र स्थळ–
श्रीक्षेत्र मुरगोड, कर्नाटक राज्याच्या बेळगाव जिल्ह्याच्या सौदत्ती तालुक्यातील मुरगोड गावापासून उत्तरेला दोन फर्लाग अंतरावर स्थित आहे. बेळगावपासून या स्थळाचे अंतर ५० किमी आहे. हे क्षेत्र चिदंबर क्षेत्र म्हणून प्रसिद्ध आहे, आणि त्याला अमरकल्याण असे एक आणखी सुंदर नाव आहे. या धार्मिक क्षेत्राच्या आसपास घेरलेले डोंगर आहेत, ज्यामध्ये पाण्याचे एक मोठे तळे निर्माण झाले आहे.
अक्कलकोटच्या श्रीस्वामी समर्थांच्या बखरीत, मुरगोड येथे एका यज्ञसमारंभात तूप वाढण्याची सेवा श्रीस्वामींनी केली, असा उल्लेख आहे. या क्षेत्राच्या महाद्वारातून प्रवेश केल्यानंतर एक विलक्षण आनंद आणि शांति प्राप्त होते.
प्रवेशद्वाराच्या समोर एक सभा मंडप स्थित आहे, आणि त्यास जोडलेला एक कट्टा आहे. हा कट्टा चिदंबर महास्वामींच्या पिता, महान पंडित मार्तंड दीक्षित यांच्या तपश्चर्येचा स्थळ आहे. येथे एक अत्यंत पवित्र औदुंबर वृक्ष आहे, ज्याचे दर्शन घेऊन प्रदक्षिणा घालणाऱ्यांची मनोरथ पूर्ण होतात अशी भक्तांची श्रद्धा आहे. याच वृक्षातून श्रीचिदंबर महास्वामींनी सुवर्ण नाण्यांची वृष्टी केली होती.
स्थान: ता. सौदत्ती, जिल्हा बेळगाव (कर्नाटक राज्य)
सत्पुरूष: श्री महास्वामी चिदंबर दीक्षित
विशेष: श्री मार्तंडेश्वर मंदिर, श्री चिदंबर मंदिर, औदुंबर कट्टा (वृक्ष), श्री बनशंकरी मंदिर
औदुंबर कट्ट्याच्या दक्षिणेस मातोश्री लक्ष्मी माता मंदिर आहे, आणि उत्तरेस श्रीचिदंबर महास्वामींचे मंदिर स्थित आहे. महास्वामींच्या मंदिरासमोर एक सुंदर नदी आहे. हे मंदिर तीन भागांमध्ये विभागले गेले आहे: गाभारा, मध्यभाग (नदी मंडप), आणि पूर्वभाग. मंदिराच्या उत्तरभागात श्रीराम मंदिर आणि चिदंबर महास्वामींनी स्थापलेल्या मर्तंडेश्वर मंदिराचे स्थान आहे, ज्यामध्ये जागृत मारुती स्थापित केलेले आहे.
चिदंबर महास्वामींच्या मंदिरासमोर एक भव्य अश्वत्थ वृक्ष आहे, आणि येथे श्रीदत्त पादुका आहेत. श्रीमार्तंड दीक्षित यांनी शके १६८५ साली आपल्या तपश्चर्येसाठी या श्रीदत्त पादुका स्थापन केल्या. मंदिराला पूर्व, पश्चिम, दक्षिण आणि उत्तर असे चार दरवाजे आहेत.
मुरगोड येथे रोज वैदिक पद्धतीने पूजा-अर्चा, रुद्राभिषेक, षोड्शोपचार पूजा, आरती आणि शेजारती केली जाते. विशेषतः सोमवारी संध्याकाळी शिबीकोत्सव (पालखी सेवा) आयोजित केली जाते. श्रीचिदंबर महास्वामींच्या अन्नसंतर्पणाची परंपरा आजही चालू आहे.
मुरगोड क्षेत्र परिचय–
- महा अश्वत्थ वृक्ष: हा वृक्ष, महा तपस्वी मार्तंड दीक्षित यांना श्रीचिदंबर महाक्षेत्राची दिशा दाखवणारे स्थान आहे आणि हे पावनभूमी म्हणून मानले जाते.
- श्रीचिदंबर मंदिर: मूळ अश्वत्थ वृक्षाच्या समोर असलेले हे मंदिर श्रीचिदंबर महास्वामींचे निवासस्थान मानले जाते.
- औदुंबर कट्टा (वृक्ष): पितृश्रेष्ठ ब्रह्मश्री मार्तंड दीक्षित यांचे पवित्र तपस्थान, जिथे सहा औदुंबर अंकुर फुटले होते.
- लक्ष्मी माता मंदिर: श्रीचिदंबर महास्वामींच्या मातेस्मारक स्थान.
- श्रीबनशंकरी मंदिर: श्रीचिदंबर महास्वामींच्या कुलदेवता श्रीबनशंकरी देवीचे मंदिर.
मुरगोड येथे भक्तांसाठी राहण्याची आणि भोजन प्रसादाची व्यवस्था उपलब्ध आहे.