srikshetra-mayamba
|| तीर्थक्षेत्र ||
श्री क्षेत्र मायंबा – मच्छिंद्रनाथ महाराज-
आष्टी तालुक्यातील बीड जिल्ह्यातील श्री क्षेत्र मायंबा येथे मच्छिंद्रनाथांची संजीवन समाधी आहे. गुढीपाडव्याच्या आदल्या रात्री, विविध ठिकाणांवरून कावडीने आणलेल्या गंगेच्या पाण्याने समाधीला स्नान घालले जाते. या पवित्र क्रियेचा विशेष म्हणजे मच्छिंद्रनाथांची समाधी वर्षातून एकदाच उघडली जाते, ज्यामुळे देशभरातील भक्त येथे मोठ्या संख्येने दर्शनासाठी येतात.
मायंबा येथील मच्छिंद्रनाथ महाराजांच्या उत्सवाची दिवशी हा लेख प्रस्तुत केला जातो. अहमदनगर आणि बीड जिल्ह्यातील गर्भगिरीच्या डोंगररांगेत नवनाथांचा इतिहास आहे. नगर जिल्ह्यातील मढी येथील कानिफनाथ, आष्टी तालुक्यातील मायंबा येथील मच्छिंद्रनाथांची संजीवन समाधी, कारखेल परिसरातील आडबंगीनाथ, मिरावली पहाडावरील मिनीनाथ, जानपीर येथील जालिंदरनाथ आणि हिवरा येथील रेवननाथ यांचे वास्तव्य दर्शवणारे स्थळे आहेत. या सर्व नाथांची उपासना त्यांच्या ग्रंथांमध्ये सिध्द झालेली आहे.
मायंबा येथील मच्छिंद्रनाथांचे यात्रा उत्सव पाडव्याच्या दिवशी मोठ्या धूमधडाक्यात साजरे केले जातात. या दिवशी मच्छिंद्रनाथांची समाधी वर्षातून एकदा उघडली जाते आणि दर्शनासाठी भक्तांची मोठी गर्दी असते. श्रीमद भागवतात वर्णन केल्याप्रमाणे, नऊ नारायण म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या नऊ मुलांनी जगाला उद्धारण्यासाठी अवतार घेतले, त्यातले श्री मत्स्येंद्रनाथ हे पहिले अवतार होते. कावळातील योगविद्या आणि हठयोगाचे वर्णन करणाऱ्या प्राचीन संस्कृत ग्रंथाचे लेखक म्हणून मच्छिंद्रनाथांचे मानले जाते.
मच्छिंद्रनाथ महाराजांनी योगविद्या जगाला शिकवली आणि त्यांच्या आध्यात्मिक शिक्षणाने अनेकांना प्रभावित केले. याबरोबरच, त्यांनी गोरक्षनाथ यांना संपूर्ण त्रिखंडातील विविध आविष्कारांमधून शोधून काढले असे एक कथा आहे. नवनाथांपैकी आद्यगुरु श्री मच्छिंद्रनाथ महाराजांचा संजीवन समाधी मंदिर मायंबा येथे स्थित आहे. नाथांचे जन्मोत्सव ऋषी पंचमीला साजरा केला जातो आणि मच्छिंद्रनाथ जयंतीच्या दिवशी आणि पाडव्याच्या उत्सवात मोठा उत्सव आयोजित केला जातो.
गुढीपाडव्याच्या आदल्या रात्री मच्छिंद्रनाथांची समाधी उघडली जाते, जिथे गंगेच्या पाण्याने स्नान आणि चंदनाचा लेप लावला जातो. समाधी दर्शन रात्री बारा वाजेनंतर खुलते आणि पाडव्याच्या पहाटे आरतीनंतर पुन्हा झाकली जाते. यंदा यात्रेसाठी भाविकांच्या सुविधेसाठी टँकरद्वारे पाणी पुरवठा करण्यात आला असून, दर्शन रांगा, पिण्याचे पाणी आणि पोलीस बंदोबस्त याची तयारी करण्यात आली आहे. भाविकांनी याचा लाभ घेण्याचे आवाहन ट्रस्टच्या अध्यक्ष दादासाहेब चितळे, सचिव बाबासाहेब म्हस्के, आणि सरपंच राजेंद्र म्हस्के यांनी केले आहे.
