तीर्थक्षेत्र

कोल्हापूरच्या रविवार पेठेतील आझाद चौकात वसलेले श्री दत्तभिक्षालिंग मंदिर हे एक जागृत आणि पवित्र दत्त क्षेत्र मानले जाते. प्राचीन काळापासून या स्थानाची महती प्रसिद्ध आहे. दुपारच्या वेळी श्री दत्तप्रभू इथेच जगदंबेच्या हस्ते भिक्षा ग्रहण करतात, असे मानले जाते.

नवनाथ संप्रदायातील वटसिद्ध नवनाथांनी श्री दत्तप्रभूंना याच स्थानी भिक्षा दिली होती, असा विश्वास आहे. तसेच, श्री गोरक्षनाथांनी श्री दत्तप्रभूंचे भिक्षाक्षेत्र म्हणून या ठिकाणाची ओळख निर्माण केली होती. या संदर्भात वटसिद्धनागनाथांची कथा नवनाथ कथासाराच्या ३६ व ३७व्या अध्यायात आढळते.

srikshetra-dattabhikshalinga-mandir

कोल्हापूरला दक्षिण काशी म्हणून ओळखले जाते आणि दत्तप्रभू येथे दुपारी भिक्षा मागण्यास येतात, ही परंपरा आहे. या ठिकाणी श्री गोरक्षनाथांनी समर्थ रामदास स्वामींना कुबडी प्रदान केली होती, जी सज्जनगडावर पाहायला मिळते.

श्री महालक्ष्मीच्या आदेशानुसार श्री नारायण स्वामींनी येथे कठोर तपश्चर्या केली होती, आणि त्यांना इथेच दत्तप्रभूंचे दर्शन झाले होते. त्यांची समाधी प्रमुख दत्त क्षेत्र श्रीनृसिंह वाडीत आहे.

दुपारी बाराच्या आरतीच्या वेळी येथे दत्तप्रभूंची विशेष अनुभूती येते, असे भक्तांचे अनुभव आहेत. जसे गाणगापूर येथे श्री नृसिंह सरस्वती स्वामी दुपारी माधुकरी मागतात, त्याचप्रमाणे इथेही दत्तप्रभूंचे अस्तित्व भक्तांना जाणवते. कोल्हापूरला रेल्वे आणि बसने सहज पोहोचता येते, महाराष्ट्रातील विविध शहरांतून कोल्हापूरसाठी बसेस उपलब्ध आहेत.

श्री दत्तभिक्षालिंग मंदिर देवस्थान, आझाद चौक, रविवार पेठ, कोल्हापूर.