srikshetra-bachani
|| तीर्थक्षेत्र ||
कोल्हापूरपासून दक्षिणेकडे साधारण २३-२५ किमी अंतरावर विस्पूर्लीपासून डाव्या हाताला, गारगोटी मार्गावर स्थित ‘कागल’ तालुक्यात ‘बाचणी’ नावाचे एक छोटेसे गाव आहे. या गावाची लोकसंख्या सुमारे ५००० वरून कमी आहे. याच गावातून कोकणातही जाता येते.
‘कागल’ हे प. पू. योगिराज गुळवणी महाराजांचे जन्मगाव आहे, ज्यांनी पुढे ‘कुडुत्री’ येथे वास्तव्य केले. कागलच्या पश्चिमेस १४ किलोमीटर आणि कुडुत्रीच्या पूर्वेस १६ किलोमीटर अंतरावर असलेले ‘बाचणी’ हे गाव त्याच क्षेत्रात येते. कागल तालुक्यातील कपिलेश्वर येथील कुलकर्ण्यांच्या कुटुंबात मुक्ताबाई नावाच्या एक अद्वितीय साध्वी जन्माला आल्या. त्यांच्या जन्माच्या खोलीत महावस्त्र, छाटी व पादुका सापडल्या, ज्यांनी त्यांच्या बालपणी त्यांच्याशी खेळले.
सातव्या वर्षी, तत्कालीन प्रथेनुसार, बाचणीच्या एकनाथराव कुलकर्ण्यांशी विवाह झाला. पण त्या संसारात कधीच रमल्या नाहीत आणि सदैव भगवान दत्तात्रेयाच्या सेवा आणि भक्तीत रममाण राहिल्या. त्यांची या स्थितीची आणि वागण्याची स्थिती पाहून बाचणीकर धनंजय गोत्री त्यांच्या इच्छेनुसार त्यांना त्याच अवस्थेत ठेवले. ते सदैव दत्त भक्तीमध्ये मग्न राहिले आणि श्रीपाद श्रीवल्लभांच्या हातचा नैवैद्य ग्रहण करत राहिले.
एकदा कागलकर संस्थानिक (धाकटे) काकासाहेब आणि त्यांचे वडील बाचणीस आले आणि त्यांनी दरवाजाच्या फटीतून पाहिले की, एक तेजस्वी प्रकाशाचा लोळ त्यांना दिसला आणि फक्त मुक्ताबाईचा हात अन्न भरवण्यासाठी वर जात होता. हे दृश्य पाहून त्यांनी संस्थान तर्फे २१ एकर जमीन देवांच्या व्यवस्थेसाठी दान दिली. या जमिनीचा उपयोग नंदादीप नैवेद्य इत्यादी खर्चासाठी करण्यात आला.
वयाच्या २०-२१ व्या वर्षी गुरुव्दादशीच्या दिवशी मुक्ताबाईने समाधी घेतली. त्यांच्या पादुका भगवान दत्तात्रेयांच्या पादुकांच्या मागे स्थापन केल्या, आणि त्यांचे महावस्त्र आणि छाटी त्या स्थळी विसर्जित केले. तिसऱ्या दिवशी तेथे औदुंबराचे रोप आले, जे आजही डौलत आहे.
, छोटेसे श्रीदत्तपादुकांचे मंदिर आहे आणि त्यावर औदुंबर वृक्षाची छाया आहे. प्रत्येक दिवशी रुद्र, पवमान पौर्णिमा आणि नित्य नंदादीप यांचा नियमित पूजन मंदिरात होत आहे.
श्री नृसिंहवाडीचे श्री. प. प. रामचंद्र योगी, प. प. श्री गोपाळस्वामी, प. प. श्री नारायणस्वामी, प. प. श्री वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी आणि प. पू. श्री योगिराज गुळवणी महाराज यांनी बाचणीतील श्री दत्तपादुकांचे दर्शन घेतले आहे.
बाचणीतील श्री दत्तपादुका नृसिंहवाडीप्रमाणेच भक्तांच्या मनोकामना पूर्ण करणाऱ्या आहेत. जसे नृसिंहवाडीला कृष्णानदीच्या तीरावर श्री दत्तपादुकांचे मंदिर आहे, तसेच बाचणीला दूधगंगेच्या तीरावर श्री दत्तपादुकांचे मंदिर आहे. गुरुव्दादशीस मोठा उत्सव साजरा केला जातो आणि या क्षेत्रात साधनेची उत्तम संधी आहे.