srikshetra-ambejogai
|| तीर्थक्षेत्र ||
आंबेजोगाई हे ठिकाण श्री दासोपंत आणि आद्यकवी मुकुंदराज यांच्या कारणाने एक धार्मिक केंद्र म्हणून प्रसिद्ध आहे. येथे स्थित दत्तमंदिर आणि योगेश्वरी देवीचे स्थान ही धार्मिक महत्त्वाची ठिकाणे आहेत. दासोपंत हे दत्त संप्रदायातील एक महत्त्वाचे संत होते आणि त्यांनी त्यांच्या जीवनात दत्तप्रेमाची उत्कटता दर्शवली.
दत्त संप्रदायात मुख्यतः तीन भिन्न पंथ आहेत: दासोपंती, गोसावी, आणि गुरुचरित्र पंथ. दासोपंती पंथाच्या स्थापनेत दासोपंत यांचे योगदान अत्यंत महत्वाचे मानले जाते. या पंथाचे विशेष म्हणजे एकमुखी द्विभुजी दत्त या रूपाचे पूजन केले जाते. दासोपंतांनी जीवनभर दत्तात्रेयांच्या भक्तीत रमण केले आणि त्यांच्या भक्तीला दैवी रूप प्राप्त झाले असे मानले जाते.
अंबेजोगाईतील देशपांडे गल्लीत स्थित दत्तमंदिर हे दासोपंतांनी स्थापलेले आहे. हे मंदिर दोन भागात विभागलेले आहे: थोरले देवघर आणि धाकटे देवघर. दासोपंतांनी आपले आयुष्य या मंदिरातच घालवले आणि दत्तात्रेयांबरोबर सतत संवाद साधला असे स्थानिक मानतात. यामुळे हे स्थान जागृत मानले जाते.
दासोपंतांच्या औरंगजेबासोबतच्या कथा खूप प्रसिद्ध आहेत. औरंगजेबाने दासोपंतांच्या दत्तभक्तीची परीक्षा घेण्याचे ठरवले. त्यांनी एक दिवशी दत्तात्रेयांसमोर ठेवण्यासाठी एक नैवेद्याचे ताट दासोपंतांना दिले, ज्यात बकऱ्यांच्या मांसाचे तुकडे होते. दासोपंतांनी कोणतीही शंका न घेता त्या ताटातील नैवेद्य दत्तात्रेयांना अर्पण केला.
पण जेव्हा औरंगजेबाने ताटाचा आवरण हटवला, तेव्हा ताट गुलाबाच्या फुलांनी भरलेले होते, ज्यांचा सुगंध संपूर्ण मंदिरात पसरला होता. हा चमत्कार पाहून औरंगजेब आश्चर्यचकित झाला आणि तिथेच दासोपंतांना तीन गावे इनाम म्हणून दिली अशी कथा प्रसिद्ध आहे.
स्थान: देशपांडे गल्ली, अंबेजोगाई, जिल्हा बीड
सत्पुरुष: श्री दासोपंत, आद्यकवी मुकुंदराज
विशेष: दत्तमंदिर, योगेश्वरी देवी अंबेजोगाई
दत्तमंदिरात दत्त जयंती आणि दासोपंतांची पुण्यतिथी मोठ्या श्रद्धेने साजरी केली जाते. हे मंदिर धार्मिक आस्थेने समृद्ध असून श्रीगुरूंच्या आगमनामुळे अजूनही पवित्र मानले जाते.