srikshetra-akkalkot
|| तीर्थक्षेत्र ||
अक्कलकोटची भूमी श्री स्वामी समर्थांच्या उपस्थितीमुळे अत्यंत पवित्र झाली आहे. सोलापूरहून अक्कलकोट गाठल्यावर, स्वामींनी तेथे स्थायिक होऊन आयुष्याच्या अखेरपर्यंत तेथील भक्तांना आशीर्वाद देणे सुरु ठेवले. अक्कलकोट ही एक प्रमुख तालुका असून, सोलापूर जिल्ह्यात स्थित आहे. ही जागा महाराष्ट्र आणि कर्नाटकच्या सीमेला लागून आहे. भक्तांमध्ये, स्वामींच्या आशीर्वादामुळे आणि त्यांच्या चमत्कारीक कार्यामुळे, या ठिकाणाला अत्यंत पवित्र मानले जाते. हजारो भक्तांची श्रद्धा आहे की, स्वामी आजही त्यांच्या भक्तांची मनोकामना पूर्ण करत आहेत.
श्री वटवृक्ष मंदिर-
अक्कलकोटच्या विकासामध्ये वटवृक्ष मंदिराचे व्यवस्थापन महत्त्वपूर्ण आहे. येथे एक भव्य स्वामी मंदिर आहे, ज्यात स्वामींच्या पादुका, शिवलिंग, स्वामींच्या जीवनातील वस्तू, प्रवचन हॉल आणि एक छोटी निवास व्यवस्था आहे. या ठिकाणी प्रवेश करताच भक्तांचे मन स्वामींच्या चरणांमध्ये गुंतून जाते. स्वामींनी याच परिसरात अनेक अद्भुत लीला केल्या आहेत. वटवृक्षाच्या तळाशी एक छोटसं मंदिर आहे, जिथे स्वामींच्या पादुका आहेत. भक्तांच्या म्हणण्यानुसार, या पादुकांवर कांन लावल्यावर अनेक अद्भुत आवाज ऐकता येतात.
स्वामींच्या जीवनात, त्यांनी विशेषतः येथे आणि चोळप्पाचे मठात अनेक चमत्कार केले. वटवृक्ष मंदिरात सकाळी अभिषेक आणि रुद्रपठण चालते. येथे जुने फोटो लावलेले आहेत, तसेच मारुती मंदिर आणि शिव पिंड आहे. भजन, कीर्तन आणि आध्यात्मिक प्रवचने नियमितपणे चालतात, तसेच त्रिकाल आरती केली जाते. भक्तांच्या सेवेसाठी याठिकाणी एक कार्यालय आहे, आणि भक्त येथे दान देऊ शकतात.
मंदिराच्या जवळच भक्त निवासाची व्यवस्था आहे आणि गाणगापूर रस्त्यालगत नवीन भक्त निवास आणि उपहार गृह देखील उपलब्ध आहे. स्वामींचे कायमस्वरूपी संग्रहालय येथे असून, त्यात स्वामींच्या जीवनाचे दृष्य दर्शवणारे फोटो आणि वस्तू आहेत. येथे पार्किंग आणि राहण्याची उत्तम सोय उपलब्ध आहे.
वटवृक्ष मंदिर-
अक्कलकोटच्या वटवृक्ष मंदिरात प्रवेश करताच, स्वामींची शांत मूर्ती पाहून भक्तांच्या मनाच्या अहंभावाला स्थिरता येते. येथे भक्तांना असामान्य आनंद आणि शांतीचा अनुभव येतो. हे पवित्र स्थळ आपल्या मनोभावनांचा उत्स्फूर्तपणे स्वीकार करते. स्वामींच्या चरणी टेकल्यावर, भक्तांचे सर्व दुःख आणि पापे उचलली जातात, आणि त्यांना शांति आणि समाधान मिळते. स्वामी महाराजांच्या शक्तीमुळे, शहरातील तरुणाईही तासन् तास पारायण करत बसते. स्वामींच्या उपस्थितीचा अनुभव घेणारे भक्त रांगेत शांत होतात. स्वामी महाराजांच्या उपस्थिति ने अक्कलकोटचे जीवन उजळून टाकले आहे!
स्वामींचा वचन: “जे अनन्य भावाने मला शरण येतात, त्यांचा योगक्षेम मी स्वतः चालवतो.”
समाधी मठ-
बुधवार पेठेत स्थित चोळप्पाचे निवासस्थान आणि समाधी मठ, श्री स्वामी समर्थांच्या समाधीची पवित्र जागा आहे. मठात स्वामींच्या पादुकांचा दर्शन घेता येतो आणि नियमितपणे पूजा, अभिषेक, लघुरुद्र, महापूजा इ. विधी भक्तांमध्ये श्रद्धेने केले जातात. अभिषेकानंतर, समाधी वस्त्रांनी स्वामींच्या समाधीला सोवळे व उपरणे पांघरले जातात. समाधीवर स्वामींच्या मुखवटा ठेवून त्यावर फुलांची आरास केली जाते. हे दृश्य अत्यंत सुंदर आणि भव्य आहे, आणि प्रदक्षणा करून नमस्कार करताना स्वामींच्या अस्तित्वाचा प्रत्यक्ष अनुभव येतो.
गुरूमंदिर
स्वामींच्या काळात स्वामींनी बाळप्पा महाराजांना मठ स्थापन करण्याचे निर्देश दिले. त्या मठाला “गुरूमंदिर” किंवा बाळप्पा मठ असे नाव दिले. या परिसरात पावित्र्याची भावना उचलते आणि मोफत भोजनप्रसादाची व्यवस्था आहे. प्रासादिक वस्तूंची स्वाभाविक ऊर्जा भक्तांना अनुभवता येते. वटवृक्ष मंदिराच्या जवळच अन्न छत्र आहे, जिथे भक्तांसाठी दोन वेळा भोजन प्रदान केले जाते. भक्त दान देऊन अन्नदानाचे पुण्य प्राप्त करू शकतात, किंवा देणगी देऊन एक दिवस अन्नदानाचे आयोजन करू शकतात.
अक्कलकोटच्या आणखी काही प्रासादिक स्थळे–
महाराजांच्या चर्मपादुका: समाधी मठाच्या शेजारीच चोळप्पा यांच्या घरात महाराजांच्या चर्मपादुका आजही उपलब्ध आहेत. या पादुका सुमारे १ फुट लांबीच्या आहेत.
हाक्याचा मारुती: स्वामींनी बाळाप्पा यांना नामजप करण्यास सांगितलेले हे मंदिर आजही अस्तित्वात आहे.
अक्कलकोटच्या या पवित्र स्थळांचे वर्णन, स्वामी समर्थांच्या कार्याची पवित्रता आणि भक्तांची श्रद्धा दर्शवते. स्वामींच्या शिक्षणाने आणि उपदेशांनी, अक्कलकोटची भूमी दिव्य आणि भक्तिपंथाने युक्त झाली आहे.
जंगमांचे शिव मंदिर-
स्वामींनी शिवलिंगावर शेणी रचून अग्नी प्रज्वलित केला. जंगमांनी या कारभाराने चिडून स्वामींना मारण्याचा प्रयत्न केला. हा अग्नी तीन दिवस पेटत राहिला. तिसऱ्या दिवशी शिवलिंगाला कुठलीही हानी झालेली नव्हती, उलट ते अधिक तेजस्वी झाले.
मुरलीधर मंदिर-
मुंबईहून स्वामींच्या दर्शनासाठी आलेले ‘स्वामीसुत’ मुरलीधर मंदिरात स्वामींची वाट पाहत होते. स्वामींनी दर्शन घेतलेल्या एका श्रीमंत भक्ताला सांगितले, “माझ्या समोर दिवे पेटवण्याऐवजी माझा सुत काळोखात बसला आहे, त्याठिकाणी उजेड आण.” गिरगावातील कांदेवाडी येथे मठ स्थापन करणारे हेच ‘स्वामीसुत’ आहेत.
शेखनूर दर्गा-
स्वामी शेखनूर दर्ग्यावर अनेक वेळा आले. मन्नत मागण्यासाठी आलेल्या भक्तांना त्यांनी सांगितले, “दर्ग्यावर चदर चढवा आणि फकीरांना भोजन द्या.”
मालोजीराजांचा किल्ला-
स्वामी गणपतीच्या मूर्तीस सहज हात लावत होते. जरी ते हात उचलून देखील पोचत नाहीत. येथे एक लहानसे शस्त्रास्त्रांचे संग्रहालयही आहे.
शिवपुरी-
शिवपुरीत सूर्योदय आणि सूर्यास्ताच्या वेळेला अग्निहोत्र कसे करावे, याची महत्त्वपूर्ण माहिती दिली जाते. अग्निहोत्र म्हणजे काय, याबद्दल सविस्तर माहिती आणि सहभागासाठी शिवपुरीत सूर्यास्ताच्या एक तास आधी पोचावे.
श्रीमहारुद्ररावांची समाधी-
मोगलाई प्रांतात जोगाई आंब्यानजीक केज गावातील श्रीमंत महारुद्रराव देशपांडे यांचे उत्पन्न निजाम सरकारने जप्त केले. श्री स्वामींच्या कृपेने ते परत मिळाले आणि घराच्या उकिरड्यात द्रव्याने भरलेले हंडे सापडले. त्यांनी अक्कलकोटला जाऊन श्रींच्या पायाखाली दहा हजार रुपये ठेवले. श्री हसले आणि सांगितले, “आम्हांस रुपये नकोत! घरातील उकिरड्यावर आणा आणि या दगडाचे ठिकाण येथे ठेवा.” देशपांडे यांनी आज्ञेप्रमाणे घरासमोर पादुका मठ स्थापन केला. श्रीस्वामींच्या लौकिक समाधीच्या काळानंतरही त्यांनी महारुद्ररावांना वचन दिले आणि केज येथील त्यांच्या घराला सगुण दर्शन दिले, ज्यामुळे त्यांच्या ‘हम गया नहीं, जिंदा है’ ह्या वचनाची साक्ष मिळते. आजही त्यांच्या वंशजांनी मठाची सेवा चालू ठेवली आहे.
अक्कलकोट क्षेत्री कसे जावे-
स्थान: सोलापूरपासून ४० कि.मी. अंतरावर, महाराष्ट्र व कर्नाटक सीमेवर.
सत्पुरुष: श्री स्वामी समर्थ
विशेष: अक्कलकोट स्वामी समाधी मंदिर, वटवृक्ष मंदिर, शिवपुरी, राजेरायन मठ
अक्कलकोटमध्ये श्री स्वामी समर्थ महाराजांचे वटवृक्ष आहे, जे दत्तावतारी सिध्दपुरुषाचे स्थान आहे. पंजाब राज्यात पानिपत जवळ छेलीया खेडेगावी गणेश मंदिराजवळ एक मूळ अष्टवर्षाची प्रकट झाली. त्या मूळच्या आधाराने स्वामी समर्थांनी मानव देह धारण केला. त्यांनी कर्दळीवनात ३०० वर्षे तपश्चर्या केली. तपश्चर्या दरम्यान त्यांच्या अंगावर वारुळ निर्माण झाले. लाकूड तोडतांना एका कुरहाडीचा घाव त्यांच्या मांडीला लागला, ज्यामुळे तपश्चर्या भंग झाली.
स्वामी लोककल्याणासाठी कर्दळीवनातून बाहेर पडले आणि १८४४ साली मंगळवेढ्यात आले. बारा वर्षे तेथे राहून, चैत्र शुद्ध द्वितीया १८५६ साली अक्कलकोटला आले. अक्कलकोटमध्ये त्यांनी २२ वर्षे वास्तव्य केले, म्हणजेच समाधी घेतल्याच्या काळापर्यंत. त्यांच्या चरित्रात अनेक चमत्कार आहेत.
त्यांनी वटवृक्षाच्या खालीच वास्तव्य केले. जनरल अल्कार्ट, इंग्रज पत्रकार व इतिहासकारांनी अक्कलकोटला येऊन स्वामींचे दर्शन घेतल्यानंतर ब्रिटनमध्ये जाऊन असे जाहीर केले की, आजच्या काळात प्रभू येशू अक्कलकोटमध्ये आहे. स्वामींनी चैत्र शुद्ध त्रयोदशी १८७८ मध्ये अक्कलकोट येथे दुपारी १२ वाजता समाधी घेतली.
अक्कलकोट सोलापूरपासून ३५ किमी अंतरावर आहे. सोलापूरहून अक्कलकोटसाठी नियमित बससेवा आहे. येथे भक्त निवास आणि अन्नक्षेत्र मंडळातर्फे दुपारी १२ व रात्री ८ वाजता महाप्रसादाची सुविधा उपलब्ध आहे.
वटवृक्षस्वामी महाराज ट्रस्ट, अक्कलकोट, जि. सोलापूर
स्वामी समर्थ महाराजांचे परमशिष्य भक्तशिरोमणी संजीवन योगी श्रीमद सद्गुरू श्री आनंदनाथ महाराज विरचित–
“भजनानंद लहरी अभंग”
अक्कलकोटच्या भूमीचे महत्व आपल्या अभंगात श्री स्वामीसुत महाराज सांगतात. अक्कलकोट हे मोक्षधाम आहे आणि तेथील भक्तांना मोक्ष प्राप्ती होते. स्वामींच्या दर्शनाने मोक्ष मिळवता येतो, याचे तत्त्व त्यांनी स्पष्ट केले आहे. अक्कलकोटला येणारा प्रत्येक जीव अमर होतो, हे स्वामीसुतांचे सांगणे आहे. स्वामींनी अक्कलकोट येथे अनेक अद्भुत चमत्कार दाखवले आहेत. हे चमत्कार प्रत्यक्ष पाहिलेल्या लोकांचे भाग्य आहे.
स्वामींच्या सहवासात रहाणाऱ्यांना दिव्य अनुभव मिळतो. त्यामुळे अक्कलकोटला जाऊन स्वामींच्या पवित्र चरणी नतमस्तक होणे, हा जीवनाचा सार्थक अनुभव आहे. स्वामींच्या चरणधूलिकाय आणि स्वामींच्या नावाचा जयघोष करणे हेच एक व्रत मानावे. स्वामींच्या सेवा आणि उपासना सर्व इच्छांचे पूर्ततेस कारणीभूत होईल. स्वामींच्या कृपेने आपणही अमरधामाचे वाटेकरी होऊ आणि जीवनमुक्त होऊ शकतो, हे स्वामीसुत सांगतात.