तीर्थक्षेत्र
sri-bhagavati-devi-mandir-dhamapur-malvan
|| तीर्थक्षेत्र ||
कोकणातील धामापूर हे एक अत्यंत रमणीय आणि निसर्गसंपन्न गाव आहे, ज्याचे वैशिष्ट्य आहे येथील प्रसिद्ध धामापूर तलाव आणि त्याच्या काठावर वसलेले श्री भगवती देवीचे भव्य मंदिर.
हे मंदिर आणि तलाव परिसर धार्मिक, ऐतिहासिक, आणि नैसर्गिक सौंदर्याचा मिलाफ आहे. विजयनगर साम्राज्याच्या देशमुख नागेश देसाई यांनी इ. स. १५३० मध्ये या गावात विस्तीर्ण तलावाचे बांधकाम केले, आणि तलावाच्या काठावर भगवती देवीसाठी एक भव्य देवालय उभारले.

मंदिर परिसरात चढण्याच्या पायऱ्यांमधून श्री भगवती देवीचे मंदिर दिसते. हे मंदिर हेमाडपंथी स्थापत्यशैलीमध्ये बांधलेले आहे, आणि याच्या कोरीव कलाकुसरीमुळे त्याचे ऐतिहासिक महत्त्व अधोरेखित होते. १६ व्या शतकातील हे मंदिर अजूनही आपली पुरातन भव्यता आणि धार्मिक महत्त्व टिकवून आहे. या मंदिराचा सभामंडप शके १८२७ मध्ये बांधला गेल्याचे उल्लेख आढळतात, ज्यामुळे मंदिराच्या संरचनेचा विस्तार आणि जीर्णोद्धार काळानुसार होत राहिला आहे.
मंदिराच्या गर्भगृहात भगवती देवीची सुमारे चार फूट उंचीची पाषाणात कोरलेली मूर्ती आहे, जी अतिशय देखणी आणि कलात्मक आहे. देवी भगवतीला महिषासुरमर्दिनीच्या रूपात पाहिले जाते. मूर्तीचे शिव आणि शक्तीचे मिश्रण तिच्या हातातील आयुधांमधून स्पष्टपणे दिसते.
एका हातात शंकराची आयुधे असून दुसऱ्या हातात शक्तीचे आयुधे आहेत. या चतुर्भुज मूर्तीचे सौंदर्य तिच्या विविध आभूषणांमधून आणि देखण्या रूपातून प्रकट होते. मंदिराचे गाभारा दगडी असून, त्यावरचे कौलारू छप्पर मंदिराच्या पारंपरिक सौंदर्यात भर घालते.
तलाव हा मंदिराच्या परिसरात असून, त्याची अंडाकृती रचना अतिशय आकर्षक आहे. तलावाच्या पाण्यात उतरण्यासाठी पायऱ्यांची व्यवस्था करण्यात आलेली आहे. या तलावाबाबत अनेक आख्यायिका आहेत, त्यापैकी एक प्राचीन आख्यायिका सांगते की, पूर्वी धामापूरच्या लोकांना लग्नसमारंभासाठी परडीमध्ये फुलांनी बनविलेले दागिने तलावात सोडण्याची प्रथा होती, जे दुसऱ्या दिवशी सोन्याचे होऊन परत मिळत असत. मात्र, एका व्यक्तीने या प्रथेचा गैरफायदा घेतल्यामुळे ही प्रथा बंद झाली, असे मानले जाते.
तलावाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यातील पाणी कधीही वाहत नाही किंवा दुष्काळातही आटत नाही. या तलावामध्ये स्थानिक संस्थेमार्फत बोटिंगची सुविधा उपलब्ध आहे, ज्यामुळे पर्यटक आणि भाविकांना या सुंदर परिसराचा अनुभव घेता येतो.
धामापूर गावातील श्री भगवती देवी मंदिर आणि तलाव हा एक धार्मिक आणि नैसर्गिक सौंदर्याचा संगम आहे, जो आजही हजारो भाविक आणि पर्यटकांच्या श्रद्धा आणि आकर्षणाचे केंद्रबिंदू आहे.