siddheshwar-mandir-parner
|| तीर्थक्षेत्र ||
पारनेर हे अहमदनगर जिल्ह्यातील एक ऐतिहासिक शहर असून तालुक्याचे मुख्यालय आहे. पारनेरची प्रसिद्धी या गावातील राळेगणसिद्धी आणि हिवरेबाजारसारख्या प्रगत गावांमुळे आहे. हे गाव पराशर ऋषींच्या यज्ञभूमीवर स्थित आहे.
महर्षी वसिष्ठ यांचे नातू आणि महाभारत लेखक श्री वेदव्यासांचे पिता श्री पराशर ऋषींच्या नावावरून पारनेर हे नाव मिळाले. पारनेर शहरात महादेवाचे बारा ज्योर्तिलिंग आहेत, ज्यामुळे हे शहर “प्रतिकाशी” म्हणूनही ओळखले जाते. येथे राम मंदिर, सिद्धेश्वर मंदिर आणि संगमेश्वर मंदिर यांसारखी प्राचीन मंदिरे आहेत.
सिद्धेश्वर मंदिर, पारनेर शहरापासून पाच किलोमीटर अंतरावर स्थित आहे. या मंदिराचे एक विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे वसई विजयातून मराठ्यांनी पोर्तुगीजांकडून आणलेल्या घंटांपैकी एक घंटा येथे ठेवली आहे. ही घंटा एक चतुष्कीच्या बांधकामात लावलेली आहे.
सध्याचे मंदिर पेशवे काळातील असले तरी, मंदिराजवळील मूळ मंदिराचे अवशेष आणि चतुष्की पाहता, हे मंदिर यादव काळातील असावे असा अंदाज व्यक्त केला जातो. कदाचित परकीय आक्रमणात हे मंदिर पडले असेल आणि पेशवे काळात याचे पुनर्निर्माण झाले असावे.
सिद्धेश्वर मंदिराच्या नजीक एक मराठा काळातील विटांनी बांधलेली धर्मशाळा दिसून येते. त्या धर्मशाळेच्या समोरील पुष्करणीच्या भिंतीत देवनागरी लिपीतील एक शिलालेख कोरलेला आहे. सध्याच्या मंदिराचा आधुनिक रंगरंगोटी करून त्याचे ऐतिहासिक स्वरूप बदलले असले तरी, त्याच्या भव्यतेचा अनुभव सहजपणे घेता येतो.
हे मंदिर अत्यंत साधे असून आत कोणतेही विशेष कोरीवकाम नाही. मंदिराच्या मागील आवारात गणपती, विष्णू, शंकर आणि पार्वती यांच्या जुन्या मूर्ती ठेवलेल्या आहेत, ज्यामुळे प्राचीन मंदिरातील मूळ मूर्त्या असल्याचे सुचवते. मंदिराचा परिसर अत्यंत शांत आणि रमणीय आहे, विशेषतः पावसाळ्यात त्याचे सौंदर्य अवलोकन करण्यासारखे असते.