siddhamangalstotra
|| सिद्धमंगलस्तोत्र ||
श्री मदनंत श्रीविभुषीत अप्पल लक्ष्मी नरसिंह राजा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
श्री विद्याधरी राधा सुरेखा श्री राखीधर श्रीपादा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
माता सुमती वात्सल्यामृत परिपोषित जय श्रीपादा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
सत्यऋषीश्र्वरदुहितानंदन बापनाचार्यनुत श्रीचरणा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
सावित्र काठकचयन पुण्यफला भारद्वाज ऋषी गोत्र संभवा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
दौ चौपाती देव लक्ष्मीगण संख्या बोधित श्रीचरणा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
पुण्यरूपिणी राजमांबासुत गर्भपुण्यफलसंजाता ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
सुमतीनंदन नरहरीनंदन दत्तदेव प्रभू श्रीपादा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
पीठिकापूर नित्यविहारा मधुमतीदत्त मंगलरूपा ।
जय विजयीभव, दिग्विजयीभव, श्रीमदखंड श्री विजयीभव ॥
श्रीगुरु श्रीपादराजांचे सिद्धमंगल स्तोत्र: भावार्थ
श्रीपादराजांचा अवतार हा साक्षात दत्तात्रेयांचा कुटुंबवत्सल रूपातील प्रकटीकरण आहे. पीठापुरातील त्यांच्या १६ वर्षांच्या वास्तव्यात त्यांना त्यांच्या कुटुंबातील प्रत्येक व्यक्तीकडून अपार प्रेम आणि आपुलकी मिळाली. त्यांचे वडील अप्पललक्ष्मी नरसिंहराज शर्मा, माता सुमती महाराणी, आजोबा बापानाचार्य, आजी राजमांबा, मामा श्रीधरावधानी, तसेच भावंडे श्रीविद्याधरी, राधा, सुरेखा, श्रीधरशर्मा आणि नरसिंह शर्मा यांच्यासह स्नेही वेंकटप्पा श्रेष्ठी, वेंकट सुब्बमांबा, नरसिंह वर्मा आणि अंमजम्मा यांनी श्रीपादराजांवर मनापासून प्रेम केले.
या सर्वांच्या सहवासात श्रीपादराजांचे तेजस्वी व्यक्तिमत्त्व, बौद्धिक प्रगल्भता आणि प्रत्येक घटनेचे गहन विश्लेषण करून त्याचा अर्थ सांगण्याची कला सर्वांना थक्क करत असे. त्यांच्या प्रत्येक कृतीतून आणि बोलण्यातून दैवी शक्तीचा प्रत्यय येत असे, ज्यामुळे कुटुंबातील प्रत्येकजण त्यांच्यावर भक्तिभावाने प्रेम करत असे.
श्रीपादराज हे दत्तात्रेयांचे अवतार असल्याचे त्यांच्या जन्माच्या चमत्कारिक प्रसंगांवरून कुटुंबियांना माहीत होते, परंतु पीठापुरातील कुकुटेश्वर मंदिरातील काही ब्राह्मण आणि परिचित याला मान्य करण्यास तयार नव्हते. त्यामुळे कुटुंबात नेहमीच एक प्रश्न चर्चिला जाई, की श्रीपादराज खरोखरच दत्तप्रभू आहेत का?
या साऱ्या संभ्रमात एकमेव व्यक्ती जी श्रीपादराजांवर पूर्ण विश्वास ठेवून त्यांच्यावर निरतिशय प्रेम करत होती, ती म्हणजे त्यांचे आजोबा, महापंडित बापानाचार्य. वैदिक होमहवन, यज्ञकर्म, भविष्यकथन आणि सत्यवचन यांद्वारे ते सर्वांना मार्गदर्शन करत. इतर ब्राह्मणांप्रमाणे दक्षिणेच्या मागे न लागता, ते गरजूंना धार्मिक उपदेश, अन्नदान आणि मदत करत असत.
त्यांच्या सात्त्विक आचरणामुळे आणि परोपकारी स्वभावामुळे लोक त्यांना ‘सत्यऋषीश्वर’ म्हणत. श्रीपादराज वयाच्या दुसऱ्या वर्षापासून आपल्या आजोबांच्या खांद्यावर बसून गावात फिरत असत. या सहवासात बापानाचार्यांना आपल्या नातवाच्या दैवी स्वरूपाची अनुभूती वारंवार होत असे. त्यांना श्रीपादराजांमध्ये श्रीहरीचे लाडके रूप रोज डोळ्यांत साठवायला मिळत असे.
एकदा श्रीपादराजांच्या वाढदिवशी (भाद्रपद शुद्ध चतुर्थी, गणेश चतुर्थी) बापानाचार्य आपल्या लाडक्या नातवाला मांडीवर घेऊन बसले होते. त्यांनी श्रीपादराजांच्या चरणांना हात लावला आणि त्या तेजस्वी पादपद्मांमध्ये शुभचिन्हांची मालिका दिसली. त्यांनी नातवाच्या चरणांचे चुंबन घेतले आणि त्यांना श्रीदत्तप्रभूंचे प्रत्यक्ष दर्शन झाले. या दर्शनाने त्यांना भविष्यातील घटनांचे स्पष्ट चित्र दिसू लागले.
या दैवी अनुभवाने भारावून त्यांनी श्रीपादराजांच्या स्तुतीत काव्य गायले, जे ‘सिद्धमंगल स्तोत्र’ म्हणून प्रसिद्ध झाले. हे स्तोत्र साधे, अर्थपूर्ण आणि भावपूर्ण आहे. त्याच्या पठनाने मनातील सर्व इच्छा पूर्ण होतात आणि मनाला शांती मिळते. या स्तोत्राच्या पठनासाठी कोणतेही स्थळ, काळ किंवा नियमांचे बंधन नाही, असे त्याचे पावित्र्य आहे.
सिद्धमंगल स्तोत्र: श्लोक आणि भावार्थ
श्री मदनंत श्री विभूषित अपल लक्ष्मी नरसिंह राजा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य श्रीपादराजांचा गौरव करताना त्यांचे वडील अप्पललक्ष्मी नरसिंहराज शर्मा यांनाही आदराने स्मरतात. श्रीपादराज हे साक्षात दत्तप्रभूंचे अवतार असल्याचे बापानाचार्यांना दर्शनाने स्पष्ट झाले. त्यांनी श्रीपादराजांना ‘श्री मदनंत’ आणि ‘श्री विभूषित’ असे संबोधले. ‘श्री विभूषित’ या शब्दाचे अर्थ सांगणे शब्दांना मर्यादा पडतात, परंतु थोडक्यात सांगायचे तर, श्रीपादराज हे चराचर विश्वाचे स्वामी, सर्व सजीव-निर्जीवांचे अधिपती आणि संपूर्ण ब्रह्मांड व्यापणारे चैतन्य आहेत.
त्यांचे गुरुतत्त्व आत्मस्वरूप, आनंदस्वरूप आणि ब्रह्मानंदस्वरूप आहे. त्यांच्यामध्ये गणेश, सर्व देवता आणि अनादी-अनंत शक्ती सामावलेली आहे. ते बुद्धी, ज्ञान, भोग, मोक्ष आणि परमसुखाचे दाता, त्रिगुणातीत, निर्गुण, निराकार, निर्मळ आणि नित्य चैतन्यस्वरूप आहेत. गुरुकृपेशिवाय जगात काहीही साध्य होत नाही, आणि श्रीपादराजांचा चरणस्पर्श हा आत्म्याला ब्रह्मसाक्षात्कारच आहे.
त्यांचे वडील, अप्पललक्ष्मी नरसिंहराज शर्मा, हे वैदिक पंडित असून, कालाग्नीशमन दत्ताची नित्य उपासना करताना दत्तप्रभूंशी संनाद साधत. अशा श्रीपादराजांचा जयजयकार सर्व ब्रह्मांडात घुमावा, आणि त्यांचे नाव घेताना सर्वांचे कल्याण व्हावे, अशी भावना बापानाचार्य व्यक्त करतात.
श्री विद्याधरी राधा सुरेखा श्री राखीधर श्रीपादा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य श्रीपादराजांच्या भावंडांचा—श्रीविद्याधरी, राधा, सुरेखा, श्रीधरशर्मा आणि नरसिंह शर्मा—आदराने उल्लेख करतात. श्रीपादराजांचे भाऊ-बहीण असणे हा किती मोठा सन्मान आहे, याचा आनंद ते व्यक्त करतात. श्रीपादराजांच्या कृपेने त्यांच्या भावंडांना, विशेषतः शारीरिक व्याधींनी ग्रस्त असलेल्या भावांना, कृपा आणि ज्ञान प्राप्त होईल, असा विश्वास त्यांना आहे. ‘राखीधर’ हा शब्द केवळ राखी बांधणारा भाऊ नसून, आत्म्याला दुष्ट प्रवृत्तींपासून मुक्त करणारा श्रीपादराजांचा रक्षक स्वरूप दर्शवतो. सर्वांचे रक्षक असलेल्या श्रीपादराजांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी प्रार्थना ते करतात.
माता सुमती वात्सल्यामृत परिपोषित जय श्रीपादा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य श्रीपादराजांची माता सुमती महाराणी यांचा उल्लेख करतात. श्रीपादराजांचे वडील वैदिक पंडित असल्याने धार्मिक कार्यांतून मिळणारे दानच स्वीकारत. त्यामुळे काही वेळा घरात अन्नाची कमतरता जाणवत असे. बालपणी श्रीपादराजांना भूक लागल्यावर ते कालाग्नीशमन दत्ताला अर्पण केलेले दूध पिऊन टाकत. त्यामुळे काही वेळा त्यांचे आई-वडील उपवास करत. सुमतीने आपल्या वात्सल्याने श्रीपादराजांचे सर्व हट्ट पुरवले. हे सर्व बापानाचार्यांनी जवळून पाहिले. मातृवत्सल श्रीपादराजांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी त्यांची भावना आहे.
सत्यऋषीश्वर दुहितानंदन बापानाचार्यनुत श्रीचरणा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य स्वतःचा आणि आपल्या मुलीचा, सुमतीचा, उल्लेख करतात. सुमतीचा पुत्र श्रीपादराज असणे हा त्यांच्यासाठी अभिमान आणि आनंदाचा विषय आहे. श्रीपादराजांच्या चरणांचे दर्शन, स्पर्श आणि चुंबन हे त्यांच्यासाठी परम कृपेचे क्षण होते. सुमतीला आपल्या वडिलांचा हा आनंद पाहून श्रीपादराजांचे कौतुक वाटत असे. श्रीपादराजांचा जयजयकार सर्वत्र घुमावा, अशी प्रार्थना ते करतात.
सावित्री काटकचयन पुण्यफल भारद्वाजऋषी गोत्र संभवा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य सावित्री शक्ती आणि भारद्वाज ऋषींचा उल्लेख करतात. त्रेतायुगात भारद्वाज ऋषींनी सावित्री काटक यज्ञ करून सावित्री शक्तीला प्रसन्न केले आणि दत्तप्रभूंनी कलियुगात पीठापुरात श्रीपादश्रीवल्लभ अवतार घ्यावा, अशी प्रार्थना केली. सावित्री शक्ती, जी विश्वातील स्थिती आणि लय घडवते, तिच्या कृपेने श्रीपादराजांचा अवतार झाला. सावित्री-गायत्री स्वरूप श्रीपादराजांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी भावना आहे.
दौ चौपाती देव लक्ष्मीगण संख्या बोधित श्रीचरणा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात ‘दो (२) चौ (४) पती (९) लक्ष्मी (८)’ म्हणजे २४९८ ही संख्या गायत्री स्वरूपाची आहे. २ सृष्टीतील द्वंद्व, ४ देहाचे चार स्तर (स्थूल, सूक्ष्म, कारण, कारणदेह), ९ परमात्मस्वरूप आणि ८ मायास्वरूप लक्ष्मी दर्शवते. परमात्मस्वरूप श्रीपादराजांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी प्रार्थना आहे.
पुण्यरूपिणी राजमांबासूत गर्भपुण्यफलसंजाता।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य आपली पत्नी राजमांबा आणि सुमती यांचा उल्लेख करतात. सुमतीच्या उदरातून श्रीपादराजांचा ज्योतिस्वरूप जन्म झाला, त्यामुळे ती ‘गुरुमाता’ झाली. राजमांबा आपल्या पुण्यकर्मांमुळे पुण्यरूपिणी आहे. श्रीपादराजांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी भावना आहे.
सुमतीनंदन नरहरीनंदन दत्तदेव प्रभू श्रीपादा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य सुमती आणि नरहरीशर्मा यांचा पुत्र श्रीपादराज असल्याचा आनंद व्यक्त करतात. श्रीपादराज हे साक्षात दत्तप्रभू असल्याची कृपा त्यांच्यावर आहे. त्यांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी प्रार्थना आहे.
पीठिकापुर नित्यविहारा मधुमतीदत्ता मंगलरूपा।
जय विजयीभाव दिग्विजयीभव श्रीमदखंड श्री विजयीभव।।
या श्लोकात बापानाचार्य पीठापुराचा उल्लेख करतात आणि भविष्यवाणी करतात. ‘मधुमती’ हा योगप्रकार असून, श्रीपादराज पीठापुरात गुप्तरूपाने नित्य वास करतील. त्यांचे मंगलमय दत्तस्वरूप अनेक भक्तांचे कल्याण करेल. जसे मधमाश्या मध गोळा करतात, तसे भक्त पीठापुरात आकर्षित होतील आणि श्रीपादश्रीवल्लभ संस्थानाची स्थापना होईल. शुद्ध भक्तीची गोडी श्रीपादराजांच्या सेवेत आहे. त्यांचा जयजयकार विश्वभर घुमावा, अशी भावना आहे.
सिद्धमंगल स्तोत्राचे महत्त्व
श्रीपादराजांचा १६ वर्षांचा पीठापुरातील वास संपला आणि सर्व कुटुंब, स्नेही बापानाचार्यांच्या घरी जमले. श्रीपादराजांनी आपले मंगलमय दत्तस्वरूप सर्वांना दाखवले, ज्याने सर्वजण भावविभोर झाले. त्यांच्या कृपेने भावंडांच्या व्याधी दूर झाल्या आणि त्यांना ज्ञान प्राप्त झाले. आता कुरवपूरला प्रस्थान करण्याची वेळ आली. श्रीपादराजांनी सर्वांना आश्वासन दिले की, त्यांची आठवण काढल्यास ते कधीही पीठापुरात येतील.
आपल्या आजोबांना त्यांनी सांगितले की, त्यांचा पुढील अवतार श्री नृसिंह सरस्वती रूपात असेल, आणि ते आजोबांच्याच स्वरूपात पीठापुरात मूर्तिरूपाने राहतील. श्री क्षेत्र नरसोबावाडी येथे हे स्तोत्र म्हणताना अपार आनंद होतो. बापानाचार्यांचे प्रेमळ, विद्वान आणि श्रीपादराजांचे कौतुक करणारे व्यक्तिमत्त्व प्रत्येकाला आपलेसे वाटते.
स्तोत्राचे पठन आणि फलश्रुती
श्रीपादश्रीवल्लभ चरितामृत ग्रंथाच्या सतराव्या अध्यायात हे स्तोत्र आहे. ग्रंथकार शंकर भट म्हणतात की, बापानाचार्यांना दत्तप्रभूंचे दर्शन झाले आणि त्यांनी हे स्तोत्र रचले. दत्तदर्शनाच्या अनुभूतीने रचलेले हे स्तोत्र अत्यंत प्रभावी आहे. त्यातील प्रत्येक अक्षर युगानुयुगे चैतन्य पसरवेल.
या स्तोत्रात व्याकरणदृष्ट्या कोणतीही त्रुटी नाही. त्याच्या पठनासाठी कोणतेही बंधन नाही. अनघटष्टमी व्रतासह पठन केल्यास हजार ब्राह्मणांना जेवण घातल्याचे पुण्य मिळते. स्वप्नात सिद्ध पुरुषांचे दर्शन होते आणि मनोकामना पूर्ण होतात. जे भक्त मन, काया, कर्माने दत्ताराधना करून हे स्तोत्र म्हणतात, त्यांना श्रीपादराजांची कृपा प्राप्त होते. नियमित पठनाने सूक्ष्म वायुमंडलातील सिद्धी प्राप्त होतात.
॥ श्रीपाद श्रीवल्लभांचा जयजयकार असो ॥
॥ नमो गुरवे वासुदेवाय ॥
॥ दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा ॥
॥ श्रीपादराजं शरणं प्रपद्ये ॥
