shudhaleshwar-mahadev-mandir-gundegaon
|| तीर्थक्षेत्र ||
अहमदनगर जिल्ह्यात नगरच्या दक्षिणेला सुमारे ३० किलोमीटर अंतरावर, निसर्गाच्या सान्निध्यात वसलेले गुंडेगाव हे सुमारे पाच हजार लोकसंख्या असलेले एक ऐतिहासिक गाव आहे.
या गावाला गुंड ऋषींच्या तपोभूमीमुळे ‘गुंडेगाव‘ असे नाव मिळाल्याचे सांगितले जाते. या गावात प्रवेश करताच अनेक ऐतिहासिक आणि पौराणिक खुणा आपल्याला जागोजागी दिसून येतात, ज्या गावाच्या समृद्ध परंपरेची साक्ष देतात.
गुंडेगावात यादवकालीन वास्तुकलेचे नमुने असलेली दोन मंदिरे आहेत—मरगळनाथ मंदिर आणि रामेश्वर मंदिर. या मंदिरांच्या स्थापत्यकलेत त्या काळातील धार्मिक श्रद्धा आणि कलात्मकता स्पष्टपणे जाणवते. याच गावाच्या जवळच शुद्धळेश्वर महादेवाचे एक पुरातन मंदिर आहे.
या मंदिराचे नाव गावातून वाहणाऱ्या शुद्धला नदीवरून पडले असावे, असे सांगितले जाते, आणि त्यामुळेच या शिवलिंगाला ‘शुद्धळेश्वर’ असे नाव मिळाले.
शुद्धळेश्वर महादेव मंदिराची रचना पूर्वाभिमुख आहे, आणि मंदिरात सभामंडप, अंतराळ, व गर्भगृह असे तीन मुख्य भाग आहेत. हे मंदिर पुन्हा नव्याने जीर्णोद्धार करून सुसज्ज करण्यात आले आहे, ज्यात रंगरंगोटी आणि नव्याने कळस बांधणे यांचा समावेश आहे. सभामंडप चार मजबूत स्तंभावर उभा आहे, आणि यादवकालीन स्थापत्यशैलीचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे या स्तंभावर कोरलेला उलटा नाग, जो विशेष आकर्षणाचे केंद्र आहे.
अंतराळात नंदीची भव्य मूर्ती प्रतिष्ठापित आहे, तर गर्भगृहात दक्षिणोत्तर स्थित शिवलिंग आहे. गर्भगृहाच्या आत नागशिल्प, श्री गणेश आणि एक झीज झालेली प्राचीन मूर्तीही दिसते, ज्यामुळे मंदिराचा ऐतिहासिक आणि पौराणिक महत्त्व अधिक अधोरेखित होते.
हे मंदिर आणि या परिसरातील इतर प्राचीन वास्तू गावाच्या ऐतिहासिक वारशाचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत, ज्यामुळे गुंडेगाव हे धार्मिक आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या समृद्ध गाव म्हणून ओळखले जाते.