तीर्थक्षेत्र
shri-sadguru-jungli-maharaj-mandir-pune
|| तीर्थक्षेत्र ||
मंदिर परिसराचे वर्णन
पुण्यातील सद्गुरू श्री जंगली महाराज मंदिर एक पवित्र आणि महत्वाचे स्थान आहे. जंगलीमहाराज या नावात एक विशेष आकर्षण आहे, जे भक्तांना आकर्षित करते. जिमखान्याच्या 80 फूट लांबीच्या रस्त्यावरून चालल्यास, इंजिनिअरींग कॉलेजच्या नंतरच्या चौकाच्या थोड्या अंतरावर, उंचावलेल्या झाडांच्या मध्ये हे मंदिर स्थित आहे. या परिसरात पांडव लेणी किंवा पाताळेश्वर लेणी देखील आहे.
मंदिराच्या प्रवेशद्वारात 17-18 पायऱ्या चढल्यावर, एक प्रशस्त पटांगण आणि पुढे एक फरसदार मंडप येतो. पटांगणाच्या डाव्या बाजूला एक 75 फूट उंच ध्वजस्तंभ आहे, ज्यावर भगवा ध्वज सदैव फडकतो. मंडप हंड्या आणि झुंबरांनी सजलेला आहे, आणि त्याच्या डाव्या बाजूला नगारा आहे. उजव्या बाजूला, एक छोटेखानी परंतु सुंदर समाधी आहे, जी त्यांच्या गुरुंची असल्याचे मानले जाते. नगाऱ्याच्या डाव्या बाजूला पादुकांची स्थापना केलेली आहे, जंगली महाराज तिथे स्नान करत असत असे सांगितले जाते.
मंडपाच्या आत दोन-तीन पायऱ्या चढल्यावर, दक्षिणोत्तर उभारलेली एक प्रशस्त समाधी आहे. या समाधीच्या मागे, एक 9-10 फूट उंच आणि प्रभावशाली तैलचित्र आहे, ज्यात महाराज उभे आहेत असे भासते. हा तैलचित्र एक अद्वितीय अनुभव देतो, आणि त्यात पाहिल्यावर मन तृप्त होण्यास काहीच कमी होत नाही. हे चित्र महाराजांची वास्तविक छबी असल्याचे दर्शवते.
शिवाजीनगरच्या काळात, ज्या ठिकाणी मंदिर आहे तेथे फक्त पेरूच्या बागा, फुलांचे ताटवे, बोरी-बाभळीची वने आणि निवडुंगाचे आगर होते. आजच्या आधुनिक पुण्याप्रमाणे तेथे एकही इमारत नव्हती, फक्त एक निर्जन स्थान होते. पण त्या ठिकाणी श्री जंगली महाराजांनी एक अद्वितीय चमत्कार घडवला.
सद्गुरू श्री जंगली महाराज मंदिराचे वैशिष्ट्ये
- ध्वजस्तंभ:
मंदिराच्या प्रवेशद्वारावरून 17-18 पायऱ्या चढल्यावर डाव्या बाजूला ध्वजस्तंभ आहे. पूर्वी येथे एक छोटा स्तंभ होता, जो उंची कमी झाल्यामुळे धोकादायक झाला होता. 10-04-1967 रोजी, ह. भ. प. सोनोपंत दांडेकर यांच्या हस्ते नवीन ध्वजस्तंभ उभारण्यात आला. हा ध्वजस्तंभ सुमारे 75 फूट उंच असून, त्यावर भगवा ध्वज फडकतो. - वटवृक्ष:
10-04-1967 रोजी, गुढीपाडवा दिवशी, धर्मशाळेजवळ एक छोटा वडाचा रोपटे लावण्यात आले. हे वडाचे झाड आता चांगलेच फोफावले आहे. - बेलवृक्ष:
मंदिरात 1972 मध्ये पू. गुळवणी महाराज यांच्या हस्ते बेलवृक्ष लावण्यात आला होता. हा बेलवृक्ष त्यांच्याशी संबंधित आठवण ठेवतो. - मुक्तद्वार मंदिर:
श्री जंगली महाराज मंदिर हे सर्व धर्मीयांसाठी खुल्या दारांचे मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे. येथे येणाऱ्या सर्व भक्तांना समान आदर दिला जातो. 1890 मध्ये महाराजांनी समाधी घेतल्यापासून, मंदिरात अखंड नंदादीप तेवत आहे.
- श्री सद्गुरू जंगली महाराज मंदिर, पुणे
- स्थान: पुणे शहर, जंगली महाराज रस्ता, शिवाजीनगर
- सत्पुरुष: प. प. सद्गुरू जंगलीमहाराज
- विशेषता: श्री जंगली महाराज समाधी, ध्वजस्तंभ
मंदिरातील धार्मिक कार्यक्रम
रोज सकाळी सूर्योदयापूर्वी महाराजांच्या समाधीला मंगलस्नान घालून पूजा केली जाते. त्यानंतर, कापूर आरती केली जाते, जी अत्यंत आनंददायक असते. मध्यान्ही नैवेद्य अर्पण केला जातो, आणि सूर्यास्तानंतर आरती व सायंप्रार्थना होते. रात्री 9 वाजता पंचपदी होऊन शेजारती केली जाते. गुरूवारी, संपूर्ण दिवस प्रसाद वितरित केला जातो, आणि हजारो भक्त दर्शनासाठी येतात.
चैत्र शुद्ध प्रतिपदा, विजयादशमी आणि नरकचतुर्दशी या दिवशी महाराजांच्या समाधीला अभ्यंगस्नान घालण्यात येते. त्यावेळी भक्तांची मोठी गर्दी असते. सद्गुरूंच्या पुण्यतिथीच्या दिवशी 15 दिवसांचा उत्सव साजरा केला जातो, ज्यात विविध धार्मिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.
दर गुरूवारी आणि चातुर्मासातील एकादशीस भजनाचे आयोजन होते, ज्यात भांबुर्डा गावठाणातील आणि इतर ठिकाणच्या भजनी मंडळींचा सहभाग असतो. हा भजन कार्यक्रम 88 वर्षांपासून अखंडपणे चालू आहे आणि भक्तांना अद्वितीय धार्मिक अनुभव प्रदान करतो.
श्री गुरूपादुकाष्टक
(भजनानंतर हे अष्टक नेहमी म्हटले जाते)
ज्याच्यासोबत विरागाचा अनुभव आला,
मनोदरीचा जडभास नष्ट झाला,
साक्षात परमात्मा भेटला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 1॥
सदैव पंथात परंतु आणलेल्या,
आंगातील मातेच्या परब्रह्माच्या रूपात,
प्रचंड बोध जो रवि उगवला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 2॥
चराचर व्यापकता जयाची,
अखंड भेटीची भावना दर्शवणारी,
परंपरेतील पूर्ण संगम झाल्याची,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 3॥
जो सदैव गुप्त जनांमध्ये वागे,
भक्तांच्या प्रसंगांत निजबोध सांगणारा,
सद्भक्तीच्या भावनेला भुकेला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 4॥
अनंत माझ्या अपराधांची कोटी,
माझ्या मनामध्ये न घालून सर्व पोटी,
प्रबोधिता त्या श्रमामुळे झाल्याची,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 5॥
काहीसे सेवाहीन झालेलं असलं,
तरीही त्याने मला उद्धरले,
आता तरी प्राण अर्पण करतो,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 6॥
माझा अहंभाव शरीरीवर असला,
तरी तो सद्गुरूने अंगिकारले,
माझ्या मनात लहान विकार न ठेवले,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 7॥
आता कसा उपकार फेडू,
हा देह ओवाळून दूर सांडू,
माझ्या एका भावनेने प्रणिपात केला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 8॥
ज्या वाणीत वाणीत वेदवाणी,
नेति तिला दूर असे सांगितले,
नाही अंत किंवा पार ज्याच्या रूपाला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 9॥
जो साधूचा जीव अंकित झाला,
त्याला निरंजनाच्या भाराचा अनुभव,
नारायणाचा भ्रम दूर केला,
कसे विसरू मी गुरू-पादुकाला?॥ 10॥