santsopan-mandir-saswad
|| तीर्थक्षेत्र ||
संत सोपान मंदिर, सासवड–
संत सोपानकाकांचे समाधिस्थान असलेले सासवड हे पुणे जिल्ह्यातील एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे. पुणे शहरापासून सुमारे ३० किलोमीटर अंतरावर, पुणे-बारामती रस्त्यावर स्थित असलेले हे स्थळ भक्तांची मनःपूर्वक सेवा व दर्शनासाठी प्रसिद्ध आहे. येथे संत सोपानकाकांची समाधी स्थित आहे, तसेच वटेश्वर, संगमेश्वर यासारखी प्राचीन शिवमंदिरे येथे आहेत.
सासवडमध्ये पहिले पेशवे, बाळाजी विश्वनाथ यांचे समाधीस्थान सुद्धा आहे, जे ऐतिहासिक दृष्ट्या महत्त्वाचे आहे. या परिसरात जवळच जेजुरी हे लोकप्रिय तीर्थक्षेत्र देखील आहे, जे भक्तांच्या आध्यात्मिक यात्रा व धार्मिक अनुष्ठानांसाठी प्रसिद्ध आहे.

सासवड हे धार्मिक आणि ऐतिहासिक दृष्ट्या महत्वाचे स्थान असून, येथे विविध प्राचीन मंदिरे व समाधीस्थाने भेटीला येणाऱ्या भक्तांसाठी एक अनोखी आध्यात्मिक अनुभूती प्रदान करतात.
संत सोपान मंदिर, सासवड – मुख्य मंदिर
सासवड शहराच्या दक्षिणेकडील चांबळी नदीच्या किनाऱ्यावर स्थित संत सोपानकाकांचे समाधी मंदिर धार्मिक महत्वाचे स्थान आहे. संत सोपानकाकांनी सासवडमध्ये नागेश्वर मंदिराच्या परिसरात समाधी घेतली, आणि त्यांच्या समाधीचा मंदिर त्यानंतर नागेश्वर मंदिराच्या मागील बाजूस बांधण्यात आला.
या पवित्र स्थळी भक्तांना आध्यात्मिक शांती व दैवी आशीर्वाद प्राप्त होतो. मंदिराचे स्थान आणि त्याच्या आध्यात्मिक महत्त्वामुळे, हे क्षेत्र भक्तांच्या श्रद्धेचे केंद्र बनले आहे.
संत सोपान मंदिर, सासवड – नित्य कार्यक्रम–
काकडा आरती व पूजा-
सकाळी ५:३० वाजता मंदिरात काकडा आरती आयोजित केली जाते. या आरतीच्या तासात पंचामृत पूजेसह नैवेद्य अर्पण केले जाते, आणि आंतरिमात मंडपात भजन सुरू राहते.
नैवेद्य
दुपारी नैवेद्य अर्पण करण्यात येतो, ज्यामध्ये उपास्य दिवशी फराळाचा नैवेद्य देखील असतो.
पोशाख
सायंकाळी ४ वाजता संत सोपानकाकांच्या समाधीस पोशाख अर्पण करण्यात येतो.
प्रवचन
रोज संध्याकाळी ४ वाजता सभा मंडपात धार्मिक प्रवचन आयोजित केले जाते, ज्यात भक्तांना आध्यात्मिक ज्ञान मिळवता येते.
हरिपाठ व शेजारती
रात्री, मंडपात श्री सोपानदेव आणि श्री ज्ञानेश्वर महाराजांच्या हरिपाठाचे भजन होते. या भजनानंतर शेजारतीच्या विधीने मंदिर बंद होते.
हे नित्य कार्यक्रम भक्तांना आध्यात्मिक अनुभव प्रदान करतात आणि मंदिराच्या धार्मिक वातावरणात एका प्रकारच्या दिव्यता वाढवतात.
यात्रा व उत्सव–
समाधी सोहळा
संतश्रेष्ठ सोपानकाकांनी सासवड येथे मार्गशीर्ष महिन्यात संजीवन समाधी घेतली. यानिमित्ताने, मार्गशीर्ष वद्य अष्टमीपासून ते मार्गशीर्ष वद्य चतुर्दशीपर्यंत सासवड येथील सोपानकाका समाधी मंदिरात विशेष संजीवन समाधी सोहळा आयोजित केला जातो. या कालावधीत विविध धार्मिक विधी, पूजा आणि भक्तिपंथाचे आयोजन केले जाते, ज्यामुळे मंदिर परिसर भक्तांनी भरलेला असतो.
पालखी सोहळा
जेष्ठ शुद्ध बाराव्या दिवशी, सोपानदेवांची पालखी आषाढी वारीसाठी पंढरपूरकडे मार्गस्थ होते. यापूर्वी, जेष्ठ शुद्ध एकादशीला ज्ञानेश्वरी पालखी सासवड येथे मुक्कामाला येते, ज्यामुळे दर्शनासाठी मोठी गर्दी होते आणि मंदिर आणि परिसर यात्रेच्या स्वरूपात सजला जातो. आषाढ शुद्ध सहाव्या दिवशी, सोपानदेवांची पालखी सासवडमध्ये परत येते. याच दिवशी, ज्ञानेश्वरी पालखी देखील सोपानदेवांच्या मंदिरात मुक्काम करते. या उत्सवाने मंदिरात विशेष धार्मिक वातावरण निर्माण होते आणि भक्तांना अध्यात्मिक अनुभव प्रदान होतो.
प्रेक्षणीय स्थळे व मंदिरे–
वटेश्वर मंदिर
सासवड शहरातील वटेश्वर मंदिर हे एक प्राचीन शिवमंदिर आहे, जे धार्मिक आणि ऐतिहासिक दृष्ट्या अत्यंत महत्वाचे मानले जाते. हे मंदिर वटवृक्षाच्या शेजारी स्थित आहे आणि मंदिराच्या परिसरातील पवित्र वातावरण भक्तांना आध्यात्मिक शांति प्रदान करते.
संगमेश्वर मंदिर
संगमेश्वर मंदिर, सासवडच्या प्राचीन मंदिरांपैकी एक आहे. हे मंदिर विशेषतः भगवान शिवाच्या पूजा-अर्चेसाठी प्रसिद्ध आहे. मंदिराच्या परिसरात धार्मिक विधी आणि भक्तिसंवादाचे आयोजन केले जाते, जे भक्तांच्या मनःशांतीसाठी उपयुक्त ठरते.
पहिले पेशवे – बाळाजी विश्वनाथ समाधी
सासवडमध्ये स्थित पहिले पेशवे बाळाजी विश्वनाथ यांचे समाधीस्थान, ऐतिहासिक महत्त्वाचे आहे. येथे बाळाजी विश्वनाथ यांच्या जीवनकार्याचे स्मरण करण्यात येते. या समाधीस्थानाच्या भेटीद्वारे, पाहुणे या ऐतिहासिक व्यक्तीच्या योगदानाची साक्ष गाठू शकतात.
कोठे आहे व कसे याल–
सासवड हे एक पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे, जे पुणे जिल्ह्यात स्थित आहे. पुण्यापासून सासवडचा अंतर सुमारे ३० किलोमीटर आहे आणि हे पुणे-बारामती रस्त्यावर स्थित आहे.
सासवडमध्ये प्रवास करण्यासाठी पुण्यातील एस.टी. बस स्थानकावरून एस.टी. बस सेवा उपलब्ध आहे. पंढरपूर, जेजुरी, आणि बारामती येथे जाणाऱ्या बस देखील सासवड येथे थांबतात. याशिवाय, पुण्यातील स्वारगेट, कात्रज आणि हडपसर येथून सासवडसाठी पी.एम.टी. (सिटीबस) सेवा उपलब्ध आहे. त्यामुळे सासवडसाठी सहजपणे पोहोचता येऊ शकते.