santsheikh-mohammed-mandir
|| तीर्थक्षेत्र ||
श्रीगोंदा, ज्याला संताची भूमी आणि विविध ऐतिहासिक वास्तूंचा परिसर म्हणून ओळखले जाते, येथे संत शेख महंमद बाबांचे पवित्र मंदिर स्थित आहे. श्रीगोंदा या गावाचा पूर्वीचा इतिहास खूपच वैविध्यपूर्ण आहे. या गावाला पूर्वी चांभारगोंदे म्हणून ओळखले जात होते, जेथील चर्मकार समाजातील थोर संत गोविंद चांभार यांचे कार्य विशेषतः उल्लेखनीय आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांचे आजोबा, मालोजीराजे भोसले, संत शेख महंमद बाबांच्या आध्यात्मिक वर्तनाने प्रेरित झाले होते आणि त्यांनी या पवित्र संतांना चांभारगोंदा येथे आणले.
त्या काळात श्रीगोंदा गाव चार मुख्य वेशींमध्ये विभागलेले होते – उत्तर वेस, बाजारतळ वेस, काळकाई चौकातील वेस, आणि छत्रपती शिवाजी चौकातील वेस. या सर्व वेशींमध्ये संतांचा आणि त्यांच्या विचारांचा प्रभाव जाणवतो. मालोजीराजे भोसले यांनी शेख महंमद बाबांना श्रीगोंदा गावाजवळ जागा दिली, ज्यावर त्यांनी आपल्या जीवनाचे आदर्श आणि प्रवचनाद्वारे मानवजातीला माणुसकीचे धडे दिले.
शेख महंमद बाबा यांनी आपल्या प्रवचनांतून मानवतेचा महत्त्वपूर्ण संदेश दिला की, माणसाने माणसाला मदत करावी आणि त्यांच्यासोबत सुख-दुःखात सहभागी व्हावे. जाती-भेद, धर्म-भेद त्यांच्या दृष्टीने गौण होते. संत गोविंद महाराज, राऊळबुवा महाराज, प्रल्हाद महाराज, आणि गोदड महाराज या संतांनीही हाच संदेश दिला, ज्यामुळे त्यांच्या नावाचा आदर आणि सन्मान पिढ्यानपिढ्या केला जातो.
शेख महंमद बाबांनी सर्व धर्मातील लोकांना एकत्र आणले आणि त्यांना माणुसकीचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांच्या शिकवणीमुळे तत्कालीन राजेही त्यांचा सल्ला आणि आशीर्वाद घेऊ लागले. मालोजीराजे भोसले यांनी तर त्यांना आपले गुरू मानले होते. शेख महंमद बाबांच्या शिकवणीमुळे श्रीगोंदा नगरीत पिढ्यानपिढ्या सर्वधर्म समभावाची जोपासना केली गेली आहे.
शेख महंमद बाबांनी धार्मिक शिक्षणाच्या पार्श्वभूमीवर आपले कार्य पूर्ण करण्यासाठी श्रीगोंदा गावाजवळ एकांतवासासाठी जागा घेतली. त्यांनी येथे एक मशीद आणि येणाऱ्या-जाणाऱ्यांसाठी धर्मशाळा (आशुरखाना) बांधून दिली. त्यांच्या शिकवणीनुसार, सर्व धर्म एकच संदेश देतात – मानवतेचा, प्रेमाचा, आणि एकोपा जोपासण्याचा.
आजही, शेख महंमद बाबा यांचे मंदिर म्हणजे सूफी संतांचा पवित्र स्थल आहे. या ठिकाणी गुरुवारच्या दिवशी आणि दरवर्षी यात्रेच्या काळात भक्तांची मोठ्या प्रमाणावर गर्दी असते. यावेळी बाबांच्या मठात विविध धार्मिक कार्यक्रम, चादर अर्पण विधी आणि इतर धार्मिक अनुष्ठान केले जातात.
शेख महंमद बाबांची गुरू परंपरा अत्यंत महत्वाची आहे. त्यांचे गुरू शेख अब्दुल जिलानी, शेख अब्दुल रज्जाक, आणि ताजोद्दीन कादरी यांच्याकडून त्यांना धार्मिक आणि आध्यात्मिक शिक्षण मिळाले होते. शिवाजी महाराजांचे आजोबा, मालोजीराजे भोसले, हे शेख महंमद बाबांचे निष्ठावंत शिष्य होते, अशी ऐतिहासिक नोंद आहे. मालोजीराजे कोणत्याही महत्त्वाच्या कामगिरीवर जाण्यापूर्वी शेख महंमद बाबांचा आशीर्वाद घेत असत.
शेख महंमद बाबा औरंगाबादच्या दौलताबाद आणि खुलताबाद या ठिकाणी राहत होते. येथे त्यांना त्यांच्या गुरू कादरी चॉंद साहेब यांच्यासोबत अध्यात्मिक शिक्षण मिळाले. त्यांनी आपली आध्यात्मिक साधना गृहस्थाश्रमात राहून पूर्ण केली आणि संसारातूनही पारमार्थिक साधनेचा उत्कर्ष साधला.
श्रीगोंदा येथे त्यांची समाधी आहे, जिथे त्यांच्या पत्नीची कबरही त्यांच्या बाजूला स्थित आहे. या पवित्र स्थळाचे व्यवस्थापन त्यांच्या वंशजांनी पुढे चालवले आहे, ज्यात पै.मलगंबुवा हाङ्गि जबुवा शेख आणि पै.हुसेन (बारकु बुवा) यांचा समावेश आहे. त्यांनी १९५२ साली शेख महंमद बाबांचा दर्गा ट्रस्ट स्थापन केला, ज्याद्वारे आजही वार्षिक उत्सव, संदल, उरूस, आणि इतर धार्मिक कार्यक्रम साजरे केले जातात.