sant-soyarabai-charitra
संत सोयराबाई
संत सोयराबाई एक अत्यंत अद्वितीय स्त्री संत होत्या, ज्यांनी समाजातील आत्यंतिक विषमता आणि जातिव्यवस्थेला प्रश्न विचारले. एक शूद्र स्त्री म्हणून ज्ञानाच्या शोधात ती जीवनभर संघर्ष करत राहिली. तिच्या जीवनातील ध्येय फक्त आत्मज्ञान नव्हे, तर सर्व मानवतेच्या कल्याणासाठी तिच्या अनुभवांचे आणि तत्त्वज्ञानाचे प्रसार करणे होते. सोयराबाईने आपल्या अभंगांच्या माध्यमातून प्रगल्भ ज्ञान व्यक्त केले आणि समाजाला एक सशक्त संदेश दिला. ती पंढरपूरच्या वारीमध्ये सहभागी होऊन विठोबाच्या चरणी श्रद्धेची अर्पण करणारी एक वेगळी दृषटिकोन घेऊन आली.
सोयराबाईचा जीवनप्रवास अत्यंत प्रेरणादायक होता. त्यांचं कुटुंब जातिव्यवस्थेला विरोध करणं आणि त्यात शुद्ध आणि साधे जीवन जगणं हे त्यांचे वेगळेपण सिद्ध करतं. चोखामेळा आणि सोयराबाई यांचे कुटुंब जातिवादाच्या पारंपारिक मर्यादांमध्ये वावरत असतानाही त्यांना आपलं स्थान सिद्ध करायला लागलं. सोयराबाईंच्या अभंगांमध्ये सामाजिक असमानता, संघर्ष, आत्मसाक्षात्कार आणि भक्तिरसाचा गोडवा दिसतो.
सोयराबाईच्या अभंगांची भाषा अत्यंत साधी आणि सरळ होती. तिच्या अभंगांमध्ये ती आपल्या अंतरात्म्याशी संवाद साधत होती आणि त्याचसोबत परमात्म्याशी जोडलेला आपला अनुभव सांगत होती. तिच्या अभंगांतून एकत्रिततेची, एका सुसंस्कृत समाजाची, आणि भक्तिरंगाची गोडी आहे. विशेषतः तिचे “सुखाचे नाम आवडीने गावे” हे अभंग तिच्या जीवनाची महत्त्वपूर्ण शिकवण देतात.
सोयराबाईच्या कुटुंबावर समाजाने अनेक प्रकारचा छळ केला होता, तरी त्यांना कधीही आपला आदर्श सोडला नाही. त्यांनी ज्या परिष्कृत, सुसंस्कृत आणि पवित्र दृष्टिकोनातून समाजाच्या कल्याणाचा विचार केला, तो आजही कायम आहे. विशेषतः ती म्हणते, “आमचं पालन करील बा कोण”, हे एक प्रेरणादायक वचन आहे, जे आजही समाजाला आत्मचिंतन करण्यास भाग पाडते.
सोयराबाईच्या जीवनातील वेदना, संघर्ष आणि समर्पण हे तिच्या अभंगांच्या गोड गीतांमध्ये उमठले आहेत. त्यांच्या कार्याने त्यांना एक स्थिर आणि अढळ स्थान दिलं, आणि आजही संत सोयराबाई एक प्रमुख प्रेरणा स्त्रोत आहेत.