sant-santaji-jagnade-charitra
संत संताजी जगनाडे
संत श्री संताजी जगनाडे महाराज (अंदाजे इ.स. १६२४ – इ.स. १६८८) हे संत तुकाराम महाराजांच्या रचनांचे – विशेषतः तुकाराम गाथेचे – लेखनिक म्हणून प्रसिद्ध आहेत. संताजींचे वास्तव्य महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील सुदुंबरे या गावी होते, आणि तेथेच त्यांचा जन्म झाला, असा उल्लेख आहे.
बालपण
संताजी महाराजांचा जन्म ८ डिसेंबर १६२४ रोजी महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील तील मावळ तालुक्यातील सुदुंबरे गावात विठोबा जगनाडे आणि माथाबाई यांच्या घर झाला. विठोबा आणि माथाबाई हे भक्तिपंथीय होते, त्यामुळे संताजींवर लहानपणापासूनच धार्मिक संस्कार झाले होते. घरची परिस्थिती चांगली होती आणि त्यांनी प्राथमिक शिक्षण घेतले. संताजींना लिहिता वाचता येण्यासोबतच हिशोब करणे देखील शिकवले गेले. त्यांचे बालपण धार्मिक आणि सामाजिक संस्कारांनी समृद्ध होते. संताजींना लहानपणापासूनच कीर्तन व भजनाची आवड लागली होती, ज्यामुळे त्यांचा पुढील जीवन मार्ग भक्तिरसात होते.

विवाह
संताजींचे शालेय शिक्षण त्याच वेळी पूर्ण झाले. त्यानंतर त्यांनी पारंपरिक कुटुंब व्यवसाय – तेल गाळण्याचे – काम सुरू केले. त्या काळात बालविवाहाची प्रथा सामान्य होती, त्यामुळे संताजींचा विवाह १२ वर्षांच्या वयात यमुनाबाईशी झाला. विवाहानंतर, संताजींनी कुटुंबाची जबाबदारी पार केली, पण त्याच बरोबर त्यांचे लक्ष सद्गुरु भजन आणि कीर्तनावर देखील होते. त्यांच्या धार्मिक संस्कारांमुळे कुटुंबाच्या नात्यांपेक्षा त्यांचे लक्ष सामाजिक कार्यात होते.
गुरुभेट
त्या काळात, संत तुकाराम महाराज हे महाराष्ट्रात प्रसिद्ध झाले होते आणि त्यांच्या कीर्तनांनी लोकांच्या जीवनात परिवर्तन घडवले होते. एकदा तुकाराम महाराज संताजींच्या गावी कीर्तनासाठी आले होते. तुकारामांचे कीर्तन ऐकून संताजींवर त्यांचा प्रचंड प्रभाव पडला. संताजींनी तुकाराम महाराजांच्या विचारधारेला स्वीकारले आणि संसार सोडण्याचा निर्णय घेतला. परंतु तुकाराम महाराजांनी संताजींना समजावून सांगितले की, “संसारात राहूनही परमार्थ साधता येतो.” त्याचवेळी, संताजी महाराजांनी तुकाराम महाराजांच्या टाळकऱ्यांमध्ये स्थान मिळवले.
संत तुकाराम यांच्या मार्गदर्शनाखाली संताजींनी त्यांचे अभंग उतरवून घेतले आणि आपल्या जीवनाचे आदर्श रचनात्मक केली. संताजींच्या अखेरच्या वेळी, तुकाराम महाराजांनी एक वचन दिले होते की, “मी माती टाकण्यास येईल.” पण तुकाराम महाराज त्यांच्या अगोदरच वैकुंठाला गेले. असे म्हटले जाते की, संताजींना त्यांच्या मृत्यूनंतर शरीर पूर्णपणे दफन करण्याचे अडचणी आल्या. संताजींचा चेहरा शेष होता, जो खूप प्रयत्न करून देखील झाकता येत नव्हता. त्यावेळी, तुकाराम महाराज वैकुंठाहून परत आले आणि त्यांनी तीन मुठी माती टाकल्यानंतर संताजींचा पूर्ण देह झाकला.
संताजी जगनाडे महाराजांचा जीवनप्रवास एक आदर्श म्हणून कायमच लक्षात राहील, आणि त्यांनी आपल्या कार्याच्या माध्यमातून संत तुकारामांच्या गाथांमध्ये एक अमूल्य योगदान दिले.