sant-kashiba-maharaj-charitra
संत काशिबा महाराज
गुरव हा बारा बलुतेदारांपैकी एक महत्त्वाचा घटक मानला जातो. मुलाण्याप्रमाणेच त्यांचाही क्रम तिसऱ्या स्थानावर येतो. गावातील मंदिरांमध्ये देवाची पूजा करणे, तसेच घरोघरी बेलपत्र, फुले किंवा पूजेसाठी लागणाऱ्या वस्तू पोहोचवणे, हे गुरवांचे पारंपरिक कार्य होते. आजही अनेक खेड्यांमध्ये मंदिरांमध्ये ब्राह्मण पुजाऱ्यांऐवजी गुरवच पूजा करताना दिसतात. इतिहासाच्या पानांवर नजर टाकली, तर शैव ब्राह्मण आणि वैष्णव ब्राह्मण अशा दोन ब्राह्मण समुदायांचा उल्लेख आढळतो.
गुरव समाज हा मूळचा शैव ब्राह्मणांचा एक भाग होता, परंतु त्या काळातील काही वैष्णव ब्राह्मणांनी याला कडाडून विरोध केला होता. आजही गावोगावी मंदिरांमध्ये पूजा करण्याचे कार्य गुरव समाजाकडेच आहे, कारण ही परंपरा त्यांच्याकडे अनेक पिढ्यांपासून चालत आली आहे. संत काशीबा गुरव हे गुरव समाजातील एक महान संत म्हणून ओळखले जातात.
त्यांनी लिहिलेली पुस्तके आणि ग्रंथ आजही उपलब्ध आहेत, जे त्यांच्या विद्वत्तेची आणि भक्तीची साक्ष देतात. प्राचीन काळात भगवान शंकराची पूजा करण्याचा अधिकार फक्त शैव ब्राह्मणांना होता, आणि हेच शैव ब्राह्मण पुढे गुरव म्हणून ओळखले जाऊ लागले. काही कट्टर ब्राह्मणांनी आपले वर्चस्व टिकवण्यासाठी गुरव हे नाव त्यांच्यावर लादले, आणि कालांतराने हेच नाव त्यांच्या ओळखीचा भाग बनले.
मंदिरात पूजा करण्याच्या बदल्यात गुरवांना गावकऱ्यांकडून धान्य, काही वस्तू किंवा वार्षिक मानधन मिळत असे. गुरवांचा इतिहास हा खूप प्राचीन आहे, परंतु त्यावर फारसे साहित्य लिहिले गेले नाही. शैव ब्राह्मण म्हणजेच गुरव हे समाजापासून काहीसे अलिप्त राहिले किंवा त्यांना तसे ठेवण्यात आले. तरीही, त्यांचे मंदिरातील कार्य आणि परंपरा आजही अखंडपणे सुरू आहेत.
संत काशीबा गुरव महाराज हे गुरव समाजाचे एक थोर व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांचे आणि संत सावता माळी यांच्यातील मैत्री ही खूप प्रसिद्ध आहे. शेतात काम करताना संत सावता माळी भक्तीने अभंग गायचे, आणि संत काशीबा गुरव ते अभंग काळजीपूर्वक लिहून ठेवत असत. त्यांचे मंदिर पंढरपूर येथे, श्री विठ्ठलाच्या मंदिराजवळील महाद्वार परिसरात आहे, जे त्यांच्या भक्तीचे आणि कार्याचे प्रतीक आहे.