sant-kanhopatra
संत कान्होपात्रा
संत कान्होपात्रा, १५व्या शतकातील एक अत्यंत महत्त्वाची आणि भक्तिमार्गावर जीवन समर्पित करणारी संतकवयित्री होती. मंगळवेढा गावात जन्मलेल्या कान्होपात्रा यांनी आपले जीवन विठोबाच्या भक्तीत आणि भक्तिरचनांमध्ये समर्पित केले. ती शामा नायकिणीच्या पोटी जन्मलेली होती, जी एक धनिक गणिका होती. त्यांचं बालपण ऐश्वर्य आणि भोगविलासात घालवले, परंतु कान्होपात्रा नेहमीच आध्यात्मिक उन्नती आणि परमार्थाकडे वळली.
कान्होपात्रा ही विठोबा भक्तीचा जिवंत आदर्श होत्या. त्यांचा भक्तिरसपूर्ण अभंग गजर वाचून किंवा ऐकून लाखो लोक भक्तिरंगात रंगून जात होते. तिने आपल्या जीवनात विठोबाशी नातं घट्ट केलं आणि त्या भक्तीच्या आधारे ती इतरांना अध्यात्मिक मार्ग दाखवत होती. त्याच्या अभंगात ती देवाचे सर्वोच्च रूप, विठोबा किंवा पंढरीनाथ यांचं प्रेम व्यक्त करत होती.
कान्होपात्रा यांची विशेषता म्हणजे ती आपल्या जीवनात भव्य ऐश्वर्य आणि धनलोलुपतेला नाकारून, भक्तीचा मार्ग स्वीकारून भगवान श्रीविठोबा या आपल्या दैवताच्या चरणात पूर्णपणे समर्पित झाली. आपल्या जीवनातील विविध संघर्ष आणि समस्यांना ती भक्तिमार्गाने सामोरे गेली. त्यासाठी तिने चंद्रभागेच्या तीर्थक्षेत्रात देवदर्शन घेत आणि नंतर एका दासीच्या वेषात पंढरपूरला प्रस्थान केलं.
संत कान्होपात्रा यांच्या जीवनातील काव्य आणि भक्तिरचनांमध्ये एक वेगळीच गोडी आहे. तिच्या गजरातील भक्तिरस, त्यातील आर्तता आणि भक्तिमयतेचे शब्द लोकांच्या हृदयाला भिडतात. कान्होपात्रेच्या अभंगामध्ये तिच्या आस्थेची, भक्तीची, देवावर असलेल्या निष्ठेची गोड गोष्ट आहे.
आजही पंढरपूर आणि मंगळवेढ्यात संत कान्होपात्रा यांच्या जीवनाची शिकवण आणि भक्तिरस जोपासला जात आहे. त्यांच्या भक्तीच्या कार्याने समाजाच्या हृदयात एक नवीन आशा, एक नवीन विश्वास निर्माण केला आहे. संत कान्होपात्रा यांच्या कार्यामुळे आणि भक्तीने अनेक लोकांची जीवनधारा बदलली आहे. त्यांच्या अभंगाच्या गजराने अनेक लोकांना आत्मिक शांती आणि समर्पणाचा अनुभव मिळालेला आहे.
संत कान्होपात्रा एक विशेष संत होती, जिने आपल्या जीवनाचा प्रत्येक क्षण विठोबा यांच्या चरणात समर्पित केला आणि भक्तिरसाने आपले जीवन उजळवले. त्यांचे कार्य आजही लाखो लोकांना प्रेरणा देत आहे आणि त्यांची भक्तीची परंपरा पिढ्यान्पिढ्या चालत आहे.