sant-eknath-abhang-bhag-teen
विठ्ठलमाहात्म्य
पुंडलिकाची जगदोद्धरार्थ विनवणी
४८१
जोडोनिया हात दोन्हीं । पुंडलीक मुनी विनवीत ॥१॥
आम्हा तैसें उगेचि रहा । माझिये पहा प्रेमासी ॥२॥
जे जे येती ज्या ज्या भावें । ते ते तारावें कृपाळुवा ॥३॥
एका शरण जनार्दनीं । ब्राह्मा पसरुनि हरी बोलें ॥४॥
आजगदोद्धारार्थ श्रीकृष्नांनें दिलेला वर
४८२
धन्य धन्य पुंडलिक । तारिले लोकां सकळां ॥१॥
तुझें भाकेंगुतुंनी येथें । तारीन पतीत युगायुगीं ॥२॥
भाळे भाळे येतील जैसे । दरुशनें ते तैसे वैकुंठीं ॥३॥
एका जनार्दनीं देऊनी वर । राहें विटेवर मग उभा ॥४॥
४८३
निकट सेवे धांऊनि आला । पृष्ठी राहिला उभाची ॥१॥
ऐसा क्षीरसिंधुवासी । भक्तापाशीं तिष्ठत ॥२॥
नाहीं मर्यादा उल्लंघन । समचरण विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं गोजिरें ठाण । धरुनी जघन उभा हरी ॥४॥
४८४
भक्ताद्वारीं उभाचि तिष्ठे । न बोले न बैसे खालुता ॥१॥
युगें जाहलीं अठ्ठावीस । धरुनी आस उभाची ॥२॥
जड मुढ हीन दीन । तारी दरुशनें एकाची ॥३॥
एका जनार्दनीं ऐसा वर । दिधला साचार भक्तांसी ॥४॥
४८५
एकरुप मन जालेंसे दोघांचें । देव आणि भक्तांचे रुप एका ॥१॥
पुंडलिकाकारणें समुच्चय उभा । त्रैलोक्याची शोभा पांडुरंग ॥२॥
ध्याता चित्त निवे पाहतां ठसावें । एका जनार्दनीं सांठवें हृदयीं रुपे ॥३॥
४८६
घेऊनियां परिवारा । आला असे पंढरपुरा ॥१॥
भक्तां पुंडलिकासाठी । उभा ठेवुनी कर कटीं ॥२॥
केशर कस्तुरी चंदन टिळा । कांसे शोभें सोनसळा ॥३॥
वामांकी शोभे रुक्मिणी । शरण एका जनार्दनीं ॥४॥
४८७
आवडीच्या सुखा सुखावला । वैकुंठ सांडोनी पंढरीये आला ॥१॥
देखोनियां पुंडलीका । उभा सम पाई देखा ॥२॥
न बैसे खालीं । युगें अठ्ठावीस जालीं ॥३॥
ऐशी भक्तांची माउली । उभी तिष्ठत राहिली ॥४॥
एका जनार्दनीं देव । उभा राहिला स्वयमेव ॥५॥
४८८
ऐशी आवडी मीनली सुखा । देव उभा भक्तद्वारीं देखा ॥१॥
धन्य धन्य पुंडलीका । उभे केलें वैकुंठनायका ॥२॥
युगें अठ्ठावीस नीत । उभा विते कर धारुनियां कट ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण जाऊं । काया वाचा मनें त्यासी ध्याऊं ॥४॥
४८९
विठ्ठल रुक्मिणी राहीं सत्यभामा एकरुपी परमात्मा पंढरीये ॥१॥
कैवल्य उघडें क्षीरसागर निवासी । तपें पुंडलिकासे वश्य जाहिलें ॥२॥
अणूरेणुपासोनि भरुनि उरला । तो म्यां देखियेला पंढरीये ॥३॥
एका जनार्दनीं सांवळा श्रीकृष्ण । जनीं जनार्दनीं पुर्ण भरला ॥४॥
४९०
कैसा पुंडलिका उभा केला । वैकुंठाहुनी भक्ति चाळविला ॥१॥
नेणें रे कैसें वोळलें । अधीन केलें आपुलिया ॥२॥
दर्शनमात्रें प्राणियां उद्धार । ऐशी कीर्ति चराचर ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे पुंडलिक । भक्त शिरोमणि तुंचि देखा ॥४॥
४९१
डोळियाची भुक हारपली । पाहतां श्रीविठ्ठल माउली ॥१॥
पुंडलिकें बरवें केलें । परब्रह्मा उभें ठेलें ॥२॥
अठ्ठावीस युगें जालीं । आद्यापि न बैसें खालीं ॥३॥
उभा राहिला तिष्ठत । आलियासीं क्षेम देत ॥४॥
ऐसा कृपाळु दीनाचा । एका जनार्दनीं साचा ॥५॥
४९२
युगें आठ्ठावीस जालीं । परी न बैसें तो खालीं ॥१॥
कोण पुण्य न कळे माय । विटे लाधलें या विठ्ठलाचें पाय ॥२॥
नाहीं बोलाचालीअ मौन धरियलें । कैसें चाळविलें पुंडलिकें ॥३॥
एका जनर्दनीं विटेवर । दोन्हीं कटीं ठेविलें कर ॥४॥
४९३
म्हणती दक्षिण द्वारका । पुण्यभुमी वैकुंठीं देखा । पाहुनियां पुंडलीका । राहिलासे उभा विटेवरी ॥१॥
काय वर्णावा महिमा । न कळेचि आगम निगमं । वेदादिक पावले उपरमा । जयासी पैं वर्णितां ॥२॥
तो आला आपुले पायीं । भक्त इच्छा धरुनी हृदयीं । एका जनार्दनीं सायी । सर्वावरी सारखी ॥३॥
४९४
तारावया भोळे भक्त । कृपावंत पंढरीनाथ ॥१॥
करुनी मीस पुंडलीकांचे । उभा उगाचि विटेवरी दिसे ॥२॥
ऐसा भक्तांसी भुलला । तारावया उभा ठेला ॥३॥
जनीं जनार्दनीं । शरण एका जनार्दनीं ॥४॥
४९५
उभा पुंडलिकांपुढें । कटीं कर ठेउनी रुपडें ॥१॥
पाहतां वेडावलें मन । शिवा लागलेंसे ध्यान ॥२॥
सनकादिक वेडावले । ते पुंडलिके भुलविले ॥३॥
भक्ता देखोनि भुलला । एका जनार्दनीं सांवळां ॥४॥
४९६
आला पुडंलिंकासाठी । उभा सम पाय विटीं ॥१॥
विठु मदनाचा पुतळा । भुलवणा तो सकळा ॥२॥
अराध्य दैवत शिवाचें । कीर्तनीं उघदाची नाचे ॥३॥
एका जनार्दनीं मन । वोवाळावें पायांवरुन ॥४॥
४९७
सर्वांचे जे मूळ सर्वांचे जें स्थळ । तें पद्ययुगलु विटेवरी ॥१॥
साजिरें साजिरें कर दोन्हीं कटीं । उभा असे तटीं भीवरेच्या ॥२॥
नये ध्याना मना आगमाच्या खुणा । कैलासीचा राणा ध्यात जया ॥३॥
एका जनार्दनी पुरे परता दुरी । पुंडलीकांचे द्वारीं उभा विटे ॥४॥
४९८
ॐकार सह मकार आदि अंत नाहीं जया । तें पुंडलिक भुलवोनि आणिलें या ठायां ॥१॥
भुललें वो माय पुंडलिकांप्रीतीं । उभाचि राहे परी खेद न करी चित्तीं ॥२॥
अथरा पुराणांसी वाडशास्त्रें वेदादती ॥ तो सांवळा श्रीकृष्ण उभा विटे पुंडलिकाचे भक्ति ॥३॥
वेद वेदांतरें मत मतांतरें न कळे श्रुती पैं वेवादती । तोएका जनार्दनांचे ह्रुदयी सांवळा घेउनि बुंथीं ॥४॥
४९९
अकार तो अकारु मकार तो मकारु । उकाराचा पालाऊ शोभे गे माय ॥१॥
आदि अंत नसे ज्या रुपा वेगळें । तें कैसें वोळलें पुंडलिका गे माय ॥२॥
वेद उपरमला पुराणें कुंठीत । शास्त्रांची मती नेणत तया सुखा गे माय ॥३॥
जाणते नेणते सर्व वेडावले । ठकलेचि ठेलें सांगुं काय गे माय ॥४॥
या पुंडलिकें वेडविलें चालवुनि गोविलें । एका जनार्दनीं उभें केलें विटेवरी गे माय ॥५॥
५००
अकार उकार मकारांपरता सर्वेश्वर । कटीं धरुनी कर उभा विटे ॥१॥
नीरा भीवरा संगम पुंडलीक मुनी । नारद वेणुनाद ऐसेंस्थळ लक्षुनी ॥२॥
योगियां हृदयींचें ठेवणें गोमटें । जोडलें उद्भटे पुंडलीका ॥३॥
आषाढी कार्तिकी आनंद सोहळा । संताचा मेळा घनवट ॥४॥
एका जनार्दनीं जनार्दन एकपणीं । त्रैलोक्यांचा धनी विटेवरी ॥५॥
५०१
परात्पर परिपुर्ण सच्चिदानंदघन ।
सर्वां अधिष्ठान दैवतांचें गे माय ॥१॥
तें लाधलें लाधलें पुंडलिकाचे प्रीती ।
येत पंढरीप्रती अनायासें गे माया ॥२॥
जगडंबर पसारा लपवोनि सारा गे माय ।
धरियेला थारा पुंडलिकाचेनि प्रेमें गे माय ॥३॥
ओहंअ मां न कळे कांहीं सोहं देती ग्वाहीं गे माय ।
कोहमाची तुटली बुंथी एका जनार्दनीं प्रीति गे माय ॥४॥
५०२
वर्णितां वेदमती कुंठित पैं जाली । पुराणें भागलीं विवादतां ॥१॥
सोपारा सुगम पुंडलिकापाठीं । उभा जगजेठी विटेवरी ॥२॥
लक्ष्मी ते स्वयें रुक्मिणी शोभत । विंझणें वारीत सत्यभामा ॥३॥
सांडुनी रत्नकिळा गळां तुळसीमाळा । चंदनाचा टिळा केशरयुक्त ॥४॥
गोपाळ गजरें आनंदें नाचती । मध्यें विठ्ठलमूर्ति प्रेमें रंगें ॥५॥
मनाचें मोहन योगाचें निजधन । एका जनार्दनीं चरण विटेवरी ॥६॥
५०३
ज्याचे पुराणीं पोवाडे । तो हा उभा वाडेंकोंडें ॥१॥
कटीं कर ठेवुन गाढा । पाहे दिगंबर उघडा ॥२॥
धरुनी पुंडलिकाची आस । युगें जाहलीं अठ्ठावीस ॥३॥
तो हा देव शिरोमणी । एका शरण जनार्दनीं ॥४॥
५०४
स्थूळ ना सुक्ष्म कारण ना महाकारण । यापरता वेगळाचि जाण आहे गे जाय ॥१॥
पुंडलिकाचें प्रेमें मौनस्थ उभा । कोणा न बोले उगला उभा ठेला गे माय ॥२॥
निंद्य वंद्य जगीं यावेंभेटीलागीं । दरुशनें उद्धार वेगीं तया गे माय ॥३॥
ऐसा लाघवी खेळ खेळोनी निराळा । एका जनार्दनीं डोळा देखिला गे माय ॥४॥
५०५
पंचविसावा श्रीविठ्ठलु । चौविसांवेगळा तयाचा खेळू गे माय ॥१॥
तो पुंडलीका कारणें येथवरी आला । उभा उगा ठेला विटेवरी गे माय ॥२॥
जनीं जनार्दन करावय उद्धरण । एका जनार्दनी समचरण साजिरें गे माय ॥३॥
५०६
सुंदरु बाळपणाची बुंथी घेऊनी श्रीपती । सनकादिकां गाती तेथें कुंठित गे माय ॥१॥
ब्रह्मा वेडावलें ते वेंडावलें । पुंडलिकाधीन झालें गे माय ॥२॥
इंद्र चंद्र गुरु उपरमोनी जया सुखा । तो वाळूवंटीं देखा संतासवें गे माय ॥३॥
ऐसा नटधारी मनु सर्वांचे हरी । एका जनार्दनाचे करीं उच्छिष्ट खाय ॥४॥
५०७
अभक्त सभक्त दोघांसी सारखा दिसे । लवनीं जैसें नदिसे दुजेपण गे माय ॥१॥
ऐसा परात्पर सोइरा पुंडलिकाचे पाठीं । मौन्य वाक्पुटीं धरुनी गे माय ॥२॥
पुण्य पाप सर्व देखतसे दृष्टी । चालवी सर्व सृष्टी गे माय ॥३॥
ऐसा वेषधारी उभा भीवरेतीरीं । एका जनार्दनीं अंतरी दृढ ठसावें गे माय ॥४॥
५०८
ओहं सोहं यापरतें प्रमाण । जघन सघन विटेवरीं ॥१॥
भीवरासंगम पुडंलीक दृष्टी । सम कर कटीं उभा हरी ॥२॥
वेदांचे जन्मस्थान विश्रांति पैं मूर्ति । त्रैलोक्य कीर्ति विजयध्वज ॥३॥
एका जनार्दनीं पुराणासी वाड । पुरवितसे कोड भाविकांचें ॥४॥
५०९
विठ्ठल सांवळा पंढरीये उभा । धन्य त्यांची शोभा सोभतसे ॥१॥
पुंडलिका मागें कर ठेवुनी कटीं । समपाय विटीं देखियेला ॥२॥
राहीं रखुमाई शोभती त्या बाहीं । बैष्णव दोही बाहीं गरुडपारीं ॥३॥
एका जनार्दनीं पाहुनियां । ध्यान मनाचें उन्मन होत असें ॥४॥
५१०
अणुरेनुपासोनी सब्राह्म भरला । भरुनी उरला संतापुढें ॥१॥
उघडाची दिसे सर्वा ठायीं वसे । मागणेंचि नसे दुजें कांहीं ॥२॥
कर ठेऊनि कटीं तिष्ठत रहाणें । वाट तें पाहनें मागेल कांहीं ॥३॥
चंद्रभागा तीर पुंडलिकासमोर । एका जनार्दनीं हरिहर उभे राहाताती ॥४।।
५११
सकळीं ध्याइला सकळीं पाहिला । परी असे भरला जैसा तैसा ॥१॥
युगानुयुगीं मीनले व्यापारी । परी न पवेचि सरी पुंडलीका ॥२॥
मापें केलीं परी नये अनुमाना । योगियांच्या ध्याना वोथबंला ॥३॥
एकाजनार्दनीं मापचि आटचें । मोजणें खुंटविलें पुंडलिकें ॥४॥
५१२
पुंडलिकें उभा केला । भक्त भावाच्य आंकिला ॥१॥
युगें जालें अठठावीस । उभा मर्यादा पाठीस ॥२॥
सम पाउलीं उभा । कटीं कर कर्दळीगाभा ॥३॥
गळां वैजयंती माळ । मुगुट दिसतो तेजाळ ॥४॥
एकाजनार्दनीं शोभा । विठ्ठल विटेवरी उभा ॥५॥
५१३
ध्वज वज्रांकुश शोभती चरणीं । तो उभा रंगणीं वैष्णवांचें ॥१॥
झळकतसे हातीं पद्म आणि गदा । पुंडलिक वरदा उभा विटे ॥२॥
चरणीं भागीरथीं गंगा ती शोभली । भक्तांची क्षाळिलीं महात्पापें ॥३॥
एका जनार्दनीं सकळ तीर्थराव । उभा राह प्रभव विटेवरी ॥४॥
५१४
सुकुमार हरीची पाउलें । सुंदर हरीचीं पाउलें ॥१॥
भीमातटीं देखिलें । वोळलें तें पुंडलिका ॥२॥
शेषशयनीं जी पाउलें । लक्ष्मीकरीं तीं पाउलें ॥३॥
गरुडपृष्ठी जी पाउलें । बळीयागीं तीं पाउलें ॥४॥
विटेवरीं जी पाउलें । एका जनार्दनीं तीं पाउलें ॥५॥
५१५
या पाउलासाठीं लक्ष्मी पिसी । सनकादिक वेडावले मानसीं ॥१॥
सुख जोडलें पुंडलिकासी । विटेवरी हृषिकेशी ॥२॥
म्हणे जनार्दनाचा एका । धन्य धन्य पुंडलीका ॥३॥
५१६
चरण गोमटे माय । पाहतां पाहतां मन न धाय ।
पुनरपि फिरुनी तेथें जाय । ऐसा वेध होय तयाचा गे माय ॥धृ॥
नवल गे माय न कले वेदां । आचोज विवाद शास्त्रंचिया ॥१॥
पुराणें भागलीं दरुशनें विडावलीं । कांही केलिया न कळे तया ॥२॥
तो पुडलिकाचे आवडीं विटे धरुनी मीस । युगें अठठावीस उभा असे ॥३॥
परे परता परात्पर पश्यंती न कळे विचार । मा मध्यमा वैखरींचा निर्धार थकीत ठेला ॥४॥
एका जनार्दनीं आहे तैसा देखिला । सबाह्म भरला हृदयीं गे माय ॥५॥
५१७
जें या चराचरीम गोमटें । पाहतां वेंदां वाट न फूटे ।
तें पुंडलिकाचे पेठे । उभें नीट विटेवरी ॥१॥
सोपारा सोपारा झाला आम्हां । शास्त्रें वर्णिती महिमा ।
नकळे जो आगमा निंगमां । वंद्य पुराणा तिहीं लोकीं ॥२॥
सहस्त्र मुखांचें ठेवणें । योगीं ध्याती जया ध्यानें ।
तो नाचतो कीर्तनें । प्रेमभक्त देखोनी ॥३॥
एका जनार्दनीं देखा । आम्हां झाला सुलभ सोपा ।
निवारुनी भवतापा । उतरीं पार निर्धारें ॥४॥
५१८
आनंदाचा कंद उभा पाडुरंग । गोपाळांचा संघ भोवतां उभा ॥१॥
चंद्रभागा तीरीं शोभे पुंडलीक । संत अलोकिक गर्जताती ॥२॥
भाळे भोळे जन गाती तेंसाबडें । विठ्ठला आवदे प्रेम त्यांचे ॥३॥
नारीनर मिलाले आनंदें गजर । होत जयजयकार महाद्वारी ॥४॥
एका जनार्दनीं प्रेमळ ते जन । करिती भजन विठोबाचें ॥५॥
५१९
आनंताचे गुण अनंत अपार । न कळेचि पारश्रुतीशास्त्रीं ॥१॥
तो हा महाराज विटेवरी उभा लावण्याचा गाभा शोभतसे ॥२॥
कटावरी कर ठेवी जगजेठी । पाहे कृपादृष्टी भक्तांकडे ॥३॥
पुंडलिकाचे तेजें जोडलासे ठेवा । एका जनार्दनी सेवा देई देवा ॥४॥
५२०
सुंदर तें ध्यान मांडिवर घेउनी । कौसल्या जननी गीतीं गाये ॥१॥
सुंदर तें ध्यान नंदाच्या अंगणीं । गोपाळ गौळनी खेळताती ॥२॥
सुंदर ते ध्यान चंद्रभागे तटीं । पुंडलिकापाठीं उभे असे ॥३॥
सुंदर ते ध्यान एका जनार्दनीं । जनीं वनीं मनीं भरलासे ॥४॥
५२१
विटेवरी दिसे स्वानंदाचा गाभा । श्रीमुखाची शोभा काय वानुं ॥१॥
कटीं पिंतांबर तुळशीचे हार । उभा सर्वेश्वर भक्तिकाजा ॥२॥
लावण्य रुपडें पाहें पुडंअलीक । आणीक सम्यक नये दुजा ॥३॥
पाहतां पाहतां विश्रांती पै जाली । एका जनार्दनीं माउली संताची ते ॥४॥
५२२
रुप गोजिरें तें सान । विटेवरी समचरण ॥१॥
कांसे कसिला पीतंबर । रुळे वैजयंती हार ॥२॥
सम कर ठेवुनी कटीं । पाहे पुंडलिका दृष्टी ॥३॥
एका जनार्दनी रुपडें । पाहतां मन झालें वेडें ॥४॥
५२३
सर्वाघटीं बिंबला व्यापुनी राहिला । पुडलिकें उभा केला विटेवरी ॥१॥
सांवळा चतुर्भुज कांसे पीतांबर । वैजयंती माळ शोभे कंठीं ॥२॥
कटावरी कर पाउलें साजिरीं । उभा तो श्रीहरीं विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं बिंबे तो बिंबला । बिंब बिंबोनी ठेला देहामाजीं ॥४॥
५२४
परा पश्यांती मध्यमा । जो न कळे आगम निगमां ।
पुंडलिकालागीं धामा । पंढरीये आला तो ॥१॥
नीरेभीवरेचे तटीं । कास घालुनी गोमटी ।
वैजयंती शोभे कंठीं । श्रीवत्सलांछन ॥२॥
शंख चक्र मिरवे करीं । उटी चंदनाची साजिरी ।
खोप मिरवे शिरीं । मयूरपिच्छें शोभती ॥३॥
शोभे कस्तुरीचा टिळा । राजस सुंदर सांवळा ।
एका जनार्दनी डोळा । वेधिलें मन ॥४॥
५२५
विठठल पुडलिकासाठीं । उभा राहिला वाळुवंटीं । कर ठेवुनियां कटीं । भक्तासाठीं अद्याप ॥१॥
न कळे तयांचे महिमान । वेदां पडलेसें मौन । शास्त्रांचे भांडण । परस्परें खुटले ॥२॥
नेणवे तो सोळा बारां । आणीक साहा तें अठरा । पंचविसासी पुरा । न कळे बारा छत्तिसां ॥३॥
ऐसां त्रिवाचा वेगळा । परमानंदाचा तो पुतळा । एका जनार्दनीं डोळां । देखिला देव ॥४॥
५२६
सगुण रूपडें अद्वैत बुंथी । घेऊनि पंढरपुरी उभा विटे ॥१॥
डोळियांची धणी पहातां न पुरे । मनचि चांचरे पाहतां पाहतां ॥२॥
रुप आकारलें पुंडलिकाचे भेटी । उभे असे तटी भीवरेच्या ॥३॥
एका जनार्दनीं उपाधी निराळा । उभा तो सांवळा विटेवरी ॥४॥
५२७
आदि मध्य अंत न कळे कोणासी । तो हृषीकेशी पंढरीये ॥१॥
जया वेवादती साही दरुशनें । न कळे म्हणोन स्तब्ध जाहलीं ॥२॥
वेडावल्या श्रुति नेती पैं म्हणती । तो पुंडलिकाचे प्रीति विटे उभा ॥३॥
एका जनार्दनीं आनंदाचा कंद । उभा सच्चिदानंद भीमातीरीं ॥४॥
५२८
पायाळसी अंजन असावें डोळां । मग धनाचा कोहळा हातां लागे ॥१॥
तैसें पायाळपणें पुडलीक धन्य । दाविलें निधान पंढरीसी ॥२॥
एका जनार्दनीं चहुं वाचांवेगळा। परापश्यंतीसी कळा न कळेची ॥३॥
५२९
ऐसें कीर्तीचें पोवाडे । जाहले ब्रह्मादिक वेडे ।
श्रुतीशास्त्रां कुवाडे । न कळे कांहीं ॥१॥
तो परात्पर श्रीहरी । पुंडलिकांचे उभा द्वरीं ।
युगें अठ्ठाविसे जाहलीं परीं ॥ न बैसे तरी खालुता ॥२॥
धरुनी भक्तीची मर्यादा । आहे पाठीपागें सदा ।
एका जनार्दनीं छंदा । विटेवरी उभाची ॥३॥
५३०
अगाध चरणाचें महिमान वानितां वेदां पडिलें मौन्य ॥१॥
पुराणें वर्णितां भागलीं सहाशास्त्रें वेडावलीं ॥२॥
तें पुडलिकांचे लोभें एका जनार्दनीं विटे उभें ॥३॥
५३१
एकाच्या कैवारें । कली मारिले सर्व धुरे । तयांसे ते बरे । आपणापाशीं ठेवी ॥१॥
ऐसा कृपावंत स्नेहाळ । भरलें कीर्ति भूमंडळ तया स्मरे हळाहळ । निशीदिनीं ॥२॥
भक्ति भावचेनि प्रेमें द्वारपाळ जाहला समें । अद्यापि तिष्ठे नेमें । वचन तें नुल्लुमीं ॥३॥
अंकितपणे तिष्ठत उभा । एका जनार्दनीं धन्य शोभा । पुडंलिकाच्या लोभा । युगें अठ्ठावीस ॥४॥
५३२
देतो मोक्ष मुक्ति वाटितसे फुका । ऐसा निश्चयो देखा करुनी ठेलो ॥१॥
सांवळें रुपडें गोजिरें गोमटें । उभें पुडंलीके पेठें पंढरीये ॥२॥
वाटितसे इच्छा जयासी जे आहे । उभारुनी बाह्म देत असे ॥३॥
एका जनार्दनीं देतां न सरे मागे । जाहली असतीं युगें अठ्ठावीस ॥४॥
५३३
कल्पतरु दाता पुंडलीक मुनी । तयासाठीं परब्रह्मा तिष्ठे अझुनी ॥१॥
नवलाव गे माय नवलाव गे माय । विटे ठेऊनी पाय उभा असे ॥२॥
शेष श्रमला शास्त्र भागलें । वेवादिती वाहिली अठरा ज्यासी ॥३॥
आदि अंत कोना न कळे जयाचा । मौनावली वाचा वेदादिकीं ॥४॥
तो डोळेभरी पहिला श्रीहरी । एका जनार्दनी वेरझारी खुंटली देवा ॥५॥
५३४
क्षीरसागरीचें निजरुपडें । पुंडलिकाचेनि पडिपाडें । उभें असे तें रोंकडें । पंढरीये गोजिरें ॥१॥
पहा पहा डोळेभरी । शंख चक्र मिरवे करीं । कास कसिली पिंताबरीं । हृदयावरी वैजयंती ॥२॥
भीमरथी वाहे पुढां । करित पापाचा रगडा । पुंडलिकाचे भिडा । उभा उगा राहिला ॥३॥
शरण एका जनार्दनीं । त्रैलोक्याचा धनी । नाचतो कार्तनीं । भक्तांमागें सर्वदा ॥४॥
५३५
कोटी कंदर्प सांडा वोवाळुनी । ऐसा जगदानीं पंढरीये ॥१॥
हेळु लोपला तेजें जें देखतां मन निवे । दरुशनें भागलें हेवा करता गे गाय ॥२॥
मदन मनमोहन सनकासनंदन वंद्य । सर्वाठायीं व्यापुनी उभे विटे आनंद ॥३॥
सुखाची सुखमूर्ति पूडांलिकाचे भक्ति । एका जनार्दनी सगुण व्यक्तिसी आला ॥४॥
५३६
येऊनियां पंढरपुरा । उभा सामोरा पुडलिका ॥१॥
उभारुनी बाह्मा हात । भक्ता इच्छिलें तें देत ॥२॥
भलते याती नारी नर । दरुशनें उद्धार सर्वांसी ॥३॥
साक्ष भीमरथी आई । एका जनार्दनीं पाही ॥४॥
५३७
बहुती वर्णिला बहुतीं ध्याईला । परी तो पाहिल्यां पुंडलिका ॥१॥
करुनी कैवाड उभा केला नीट । धरुनी दोन्ही कट करीं देखा ॥२॥
पंचमहापातकी येताती ज्या भावें । दरुशनें त्या द्यावें वैकुंठ पद ॥३॥
एका जनार्दनीं भक्तांचा अंकीत । उभाचि तिष्ठत अठ्ठावीस युगें ॥४॥
५३८
सखी पुसे सखियेसी । युगें जालीं अठ्ठावीसी । उभा ऐकिला संतामुखीं ।
अद्यापीं वर । कटावरी कर । भीवरी तीर । वाळूवंटीं संतसभा सभा ॥१॥
देव काहां विटेवरी उभा उभा ॥धृ॥
पुंसु नका बाई । वेदासी काई । कळलेंचि नाहीं ।
शेष शिणला जाहल्या द्विसहस्त्र जिभा जिभा ॥२॥
जेथें करीताती गोपाळाकाला । हरिनामी तयांचा गलबला ।
देवभावाचा भुकेला । मिळले संत मदनारी । तो हरी आला तयांचिया लोभा ॥३॥
हरी वैकुंठाहुनी । आला पुंडलिका लागुनी । उभा राहिला अझुनी ।
युगानुयुगें भक्तासंगें । एका जनार्दनीं संतशोभा शोभा ॥४॥
५३९
श्यामसुंदर मूर्ति विटेवरी साजिरी । पाउलें गोजिरीं कोवळीं तीं ॥१॥
ध्वजवज्रांकुश चिन्हें मिरवती । कटीं धरीले कर अनुपम्य शोभती ॥२॥
ऐसा देखिला देव विठठलु माये । एका जनार्दनीं त्यासी गाये ॥३॥
५४०
चतुर्भुज साजरी शोभा । चुन्मात्र गाभा साकार ॥१॥
शंख चक्र गदा कमळ । कांसे पीतांबर सोज्वळ ॥२॥
मुगुट कुंडलें मेखळा । श्रीवत्स शोभे वक्षस्थळां ॥३॥
निर्गुण सगुण ऐसें ठाण । एका जनार्दनीं ध्यान ॥४॥
५४१
श्रीमुख साजिरें कुंडलें शोभती । शंख चक्र हातीं पद्म गदा ॥१॥
पीतांबर कासें वैजंयंती कंठीं । टिळक लल्लाटीं चंदनाचा ॥२॥
मुगुट कुडलें झळके पाटोळा । घननीळ सांवळा विटेवरी ॥३॥
श्रीवत्सलांचन हृदयीं भूषण । एका जनार्दन तृप्त जाला ॥४॥
५४२
देव सुंदर घनसावळा । कासे सोनसळा नेसला ॥१॥
चरणीं वाळे वाकी गजर । मुगुट कुडलें मनोहर ॥२॥
बाही बाहुवटे मकराकार । गळांशोभे वैजयंती हार ॥३॥
एका जनार्दनीं ध्यान । विटे शोभे समचरण ॥४॥
५४३
घनाःश्याम मूर्ति नीलवर्ण गाभा । कैवल्याची शोभा शोभे बहु ॥१॥
कस्तुरी मळवट चंदनाची उटी । बाहुवटे कंठी गोरेपणें ॥२॥
एका जनार्दनीं चरणाची शोभा । अनुपम्य उभा भीमातटीं ॥३॥
५४४
रुप सावळें सुकुमार । कानीं कुडंलें मकराकार ॥१॥
तो हा पंढरीचा राणा । न कळे योगियंच्या ध्याना ॥२॥
पीतांबर वैजयंती । माथां मुकुट शोभे दीप्ती ॥३॥
एका जनार्दनीं ध्यान । विटे पाउलें समन ॥४॥
५४५
मूर्ति चतुर्भुज वेल्हाळ । शंख चक्र गदा कमळ ॥१॥
मुकुट शोभे कटीं मेखळा । कांसे मिरवें सोनसळा ॥२॥
कौस्तुभ वैजयंती माळ । अकार्णा नयन विशाळ भाळ ॥३॥
ऐसा सुंदर सांवळा । एका जनार्दनी पाहें डोळा ॥४॥
५४६
वैजयंती वनमाळा गळां । टिळक रेखिला कस्तुरी ॥१॥
अंगीं चंदन साजे उटी । शोभे कंठी कठसूत्र ॥२॥
शंख चक्र पद्म मिरवें करी । बाह्मा उभारीं भाविकां ॥३॥
वेधी वेधोनि आमुचें मन । शरण एका जनार्दन ॥४॥
५४७
रुप सांवळे गोमटें अंग । उटी चांग चंदनाची ॥१॥
अंगीं चंदन साजे उटी । शोभे कंठी कंठसुत्र ॥२॥
शंख चक्र पद्म मिरवे करीं । बाह्मा उभारी भाविका ॥३॥
वेधी वेधोनि आमुचें मन । शरण एका जनार्दन ॥४॥
५४८
मूर्ति सांवळी गोमटी । अंगीं केशराची उटी ॥१॥
मुगुट कुंडलें वनमाळा । टिळक रेखिला पिवळा ॥२॥
कणीं कुडल मकराकार । गळं शोभें वैजयंती हार ॥३॥
नेत्र आकर्ण सुकुमार । एका जनार्दनीं विटेवर ॥४॥
५४९
दोन्ही कर ठेवूनी कटीं । उभा भीवरेचे तटीं ॥१॥
रुप सांवळें सुंदर । गळां वैजंयती हार ॥२॥
कानां कुंडलें मकराकार । तेज न समाये अंबर ॥३॥
एका जनार्दनीं उदार । भीमातीरीं दिंगबर ॥४॥
५५०
परब्रह्मा पुतळा कौस्तुभ गळां । वैजयंती माळा कंठीं शोभे ॥१॥
शंख चक्र गदा पद्म शोभा करीं । पीतांबरधारी चतुर्भुज ॥२॥
कटीं कडदोरं वाळे वाक्या पायीं । सुंदर रुप कान्हाई शोभता ॥३॥
लेणीयाचें लेणे भुषण साजिरें । एका जनार्दनीं गोजिरें चरण दोन्हीं ॥४॥
५५१
चंद्र पौर्णिमेचा शोभते गगनीं । तैसा मोक्षदानी विटेवरी ॥१॥
बाळ सुर्य सम अंगकांती कळा । परब्रह्मा पुतळा विटेवरी ॥२॥
मृगनाभी टिळक मळवटीं शोभला । तो घननीळ सांवळा विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं ध्यानाचें ध्यान । तें समचरण विटेवरी ॥४॥
५५२
अंगीं चंदनाची उटी । माथां शोभे मयोरवेटी ॥१॥
शंख चक्र पद्म करीं ।उभा विटेवरी श्रीहरीं ॥२॥
भोवतें उभे सनकादिका । नारद तुंबरादि आणिक ॥३॥
ऐसा आनंद सोहळा । एका जनार्दनी पाहे डोळां ॥४॥
५५३
शोभती दोनी कटीं कर । रुप सांवळें सुंदर । केशराची उटी नागर । गळां माळ वैजयंती ॥१॥
वेधें वेधक हा कान्हा । पहा वेधतुसे मना । न बैसेचि ध्याना । योगियांच्या सर्वदा ॥२॥
उभारुनी दोन्हीं बाह्मा । भाविकांची वाट पाहे । शाहाणे न लभती पाय । तया स्थळी जाऊनी ॥३॥
ऐसा उदार मोक्षदानी । गोपी वेधक चक्रपाणी । शरण एका जनार्दनीं । नाठवे दुजे सर्वदा ॥४॥
५५४
सगुण निर्गुण मूर्ति उभी असे विटे । कोटी सुर्य दांटे प्रभा तेथें ॥१॥
सुंदर सगुण मूर्ति चतुर्भुज । पाहतां पूर्वज उद्धरती ॥२॥
त्रिभुवनीं गाजे ब्रीदाचा तोडर ॥ तोचि कटीं कर उभा विटे ॥३॥
एका जनार्दनीं नातुडे जो वेदां । उभा तो मर्यादा धरुनि पाठीं ॥४॥
५५५
कर कटावरी वैजयती माळा । तो हरीडोळां देखियेला ॥१॥
रुप सांवळे शोभें विटेवरी । तो हरी डोळेभरी देखियेला ॥२॥
एका जनार्दनीं पाहतां रुपडें ।त्रिभुवन थोकडें दिसतसे ॥३॥
५५६
आल्हाददायकश्रीमुख चांगलें । पाहतां मोहिले भक्त सर्व ॥१॥
गाई गोपाळ विधिल्या गोपिका । श्रीमुख सुंदर देखा सजिरें तें ॥२॥
आल्हाददायक तें मुखकमळ । वैजयंती माळ हृदयावरी ॥३॥
एका जर्नादनी पाहतां रुपडें । आनंदी आनंद जोडे आपेआप ॥४॥
५५७
चंद्रभागे तीरीं समपदीं उभा चैतन्याचा गाभा पाडुरंग ॥१॥
कांसे पीतांबर गळा तुळशीहार । पदक हृदयावर वैजयंती ॥२॥
एकाजनार्दनीं लावण्य साजिरें । रुप ते गोजिरें विटेवरी ॥३॥
५५८
उभा भीमातीईं कट धरुनी करीं । वैकुंठीचा हई मौनरुप ॥१॥
ठेविनिया विटेसम पद दोन्हीं । उभा चक्रपाणी मौनरुपें ॥२॥
वैजयंती माळ किरीट कुंडलें । निढळ शोभलें केशरानें ॥३॥
कांसे पीतांबर दिसे सोनसळा । पदक आणि माळा कौस्तुभ ते ॥४॥
चरणींचा तोडर एका जनार्दन । करीत स्तवन भक्तिभावें ॥५॥
५५९
चंद्रभागा तटीं उभा वाळुवंटीं । वैजंयतीं कंठीं शोभतसें ॥१॥
गोमटें साजिरें सुकुमार ठाण । धरिलें जघन करें दोन्हीं ॥२॥
राहीरखुमाई शोभती वामभागीं । शोभे उटी सर्वांगी चंदनाची ॥३॥
मोर पिच्छ शिरीं शोभती ते वरी । केशर कस्तुरी शोभे भाळी ॥४॥
शंख चक्र गदा पद्म ते शोभती । सावळी हे मुर्ति विटेवरी ॥५॥
शोभती भुषणें चरणीं वाळे वाकीं । जानु जंघा शेखीं शोभताती ॥६॥
एका जनार्दनी वर्णितां ध्यान । मनाचें उन्मन सुखें होय ॥७॥
५६०
भीमरथीचे तीरी । उभा विठ्ठल विटेवरी ॥१॥
रुप सावळें सुंदर । कुंडलें कानीं मकराकार ॥२॥
गळां शोभें वैजयंती । चंद्र सुर्य तेजें लपती ॥३॥
कौस्तुभ हृदयावरी । उटी केशर साजिरी ॥४॥
एका जनार्दनीं निढळ । बरवें देखिलें साजिरें ॥५॥
५६१
व्यापक तो हरी पंढरीये राहिला । वेदंदिकां अबोला जयाचा तो ।१॥
सांवळें नागर कटीं ठेउनी कर । वैजयंती हार तुळशी गळां ॥२॥
एका जनार्दनीं विश्वव्यापक । उभाचि सम्यक विटेवरी ॥३॥
५६२
व्यापुनी जगीं तोचि उरला । तो विटेवरी देखिला गे माय ॥१॥
चतुर्भुज पीतंबरधारी । गलां शोभे वरी वैजयंती गे माय ॥२॥
हातीं शोभें शंख चक्र पद्म गदा । रूळे चरणींसदा तोडर गे माय ॥३॥
एका जनार्दनी मदनाचा पुतळा । देखियेला डोळा विठ्ठलरावो ॥४॥
५६३
शिणले ते वेद श्रुती पैं भांडती पुराणांची मती कुंठीत जाहली ॥१॥
तो हा पांडुरंग उभा विटेवरी । पाउले साजिरी समचि दोन्ही ॥२॥
कर कटावरीं तुळशीच्या माळा ।निढळीं शोभला मुकुट तो ॥३॥
एका जनार्दनीं गोजिरें तें ठाण । शोभलें जघन करयुगुली ॥४॥
५६४
ज्याकारनें योगें रिघती कपाटीं । तो उभा असे ताटीं चंद्रभागे ॥१॥
सांवए रुपडें गोजिरे गोमटें । धरिले दोन्ही विटे समचरण ॥२॥
वैजयंती माळा तुळशीहार मिरवला । निढळीं शोभला चंदन वो माय ॥३॥
एका जनार्दनीं मौन्य धरुनी उभा । चैतान्याचा गाभा पाडुरंग ॥४॥
५६५
सकळ देवांचा नियंता । माझी विठ्ठल माता पिता ॥१॥
तो हा उभा विटेवरी । कटे धरुनियां करीं ॥२॥
मिरवें वैजयंती माळा । केशर कस्तुरीचा टिळा ॥३॥
मकराकार कुंडलें । करीं शंख चक्र शोभलें ॥४॥
एका शरण जनार्दनीं । विठ्ठल पाहे ध्यानीं मनीं ॥५॥
५६६
गगनामाजीं जैसे शोभे तारांगण । तैसा विटेवरी शोभे समचरण ॥१॥
देखताचि मना समाधान होय । आनंदी आनद होय ध्याती जया ॥२॥
चतुर्भुज शंख चक्र ते शोभती । गळां वैजयंती मिरवे शोभा ॥३॥
कांसे पीतांबर मेखळा झळाळ । एका जनार्दनीं भाळ पायावरी ।४॥
५६७
मिळोनि बारा सोळा घोकणी घोकिती । तो ही श्रीपती पंढरीये ॥१॥
रुप ते सांवळें सुंदर सोभलें । गळां मिरवलें तुळशीहार ॥२॥
मुगुट कुंडलें वैजयंती माळ । कौस्तुभ झळाळ हृदयावरीं ॥३॥
शंख चक्र करीं दोन्हीं ते मिरवले । सुंदर शोभले वाळरुप ॥४॥
एका जनार्दनीं हृदयीं श्रीवत्सलांछन । वागवी भूषण भक्तांसाठी ॥५॥
५६८
श्रीक्षेत्र पंढरी शोभे भीमातीरीं । विठ्ठल विटेवरी उभा असे ॥१॥
सांवळें रुपडें कटीं ठेउनि कर । भक्त जयजयकार करिताती ॥२॥
एका जनार्दनीं गोजिरें तें ठाण । शोभती जघन कटीं कर ॥३॥
५६९
सकळ सुखाचे जें सुख । तेंचि सोलीव श्रीमुख ॥१॥
विठ्ठल विठठलीं शोभा । मिरवितसे स्वयंभा ॥२॥
मीतूंपणाचा शेवट तोचि मस्तकी मुगुट ॥३॥
अधिष्ठान जें निर्मळ । तेंचि लल्लट सोज्वळ ॥४॥
श्रुति विवेक ये विवेका । तेंचि श्रवण ऐका ॥५॥
जिव शिवएक ठसा । कुंडलें सर्वांग डोळसा ॥६॥
जें कां आदित्यां तेज तेजाळें । तेंचि तया अंगीं झाले डोळे ॥७॥
चितशक्तीचें जाणनेंपणा । तेंचि नयनींचे अंजन ॥८॥
शोभा शोभवी जें बिक । तेंचि मुखीचे नासिक ॥९॥
वदन म्हणिजे सुखसागर । तळपती हिरिया ऐसें अधर ॥१०॥
सच्चित्पर्दाची जे माळा । माळागुणें पडली गळां ॥११॥
कर्म कर्तव्य जें फळें । तेचि कर कटीं सरळ ॥१२॥
कोहं कोहं मुस अटी । तेचि आटीव बहुवटीं ॥१३॥
कवणें व्यक्ती नये रुपा । हृदयीं पदक पहा पा ॥१४॥
नाभीका पुर्णानंदी । तेचि नाभी तया दोंदी ॥१५॥
निःशेष सारुनी अंबर । तो कासे पीतांबर ॥१६॥
महासिद्धी ज्या वाजंटा । त्याची मेखळे जडल्या घंटा ॥१७॥
गती चालविती गती । तेचि समचरण शोभती ॥१८॥
अहं सांडोनि अहंकार । तोचि चरणीम तोडर ॥१९॥
अर्थाअर्थी जडली निकी । ते शोभती वाळे वाकी ॥२०॥
शंख चक्र पद्म गदा । चरी पुरुषार्थ आयुधा ॥२१॥
शून्यशून्य पायातळीं । तेचि विट हे शोभली ॥२२॥
दृश्य सारोनियां शोभा । समचरणीं विठ्ठल उभा ॥२३॥
चरणातळीं ऊर्ध्व रेखा । जाला जनार्दन एका ॥२४॥
५७०
अनतांचे अनंत गुण । अपार पार हें लक्षण । तो समचरण ठेवुन । विटे उभा राहिला ॥१॥
करीं दास्यत्व काळ । भक्तजनां प्रतिपाळ । उदार आणि स्नेहाळ । तो उभा भीवरे ॥२॥
धीर सर्वस्वे बळसागर । निद्रा करी शेषावर । लक्ष्मी समोर । तिष्ठत सर्वदा ॥३॥
खेळे कौतुकें खेळ । तोडी भक्तांचे मायाजाळ । एका जनार्दनीं कृपाळ । स्वामीं माझा विठ्ठल ॥४॥
५७१
वेदें सांगितले पुराणीं आनुवादलें । शास्त्र बोलें बोलत पांगुळलें ॥१॥
न कळेचि कोना शेषादिकां मती । कुंठिता निश्चितई राहियेल्या ॥२॥
श्रुती अनुवादती नेती नेति पार । तोचि सर्वेश्वर उभा विटे ॥३॥
एका जनार्दनीं ठेवुनी कटीं कर । उभा असें तीरीं भीवरेच्या ॥४॥
५७२
वेदांचा विवेक शास्त्रांचा हा बोध । तो ह परमानंद विठ्ठलमूर्ती ॥१॥
पुराणासी वाड साधनांचे कोड । ते गोडांचे गोड विठ्ठलमूर्ती ॥२॥
ब्रह्मादि वंदिती शिवादी ज्या ध्याती । सर्वांसी विश्रांती विठ्ठलमूर्ती ॥३॥
मुनीजनांचे ध्यान परम पावन । एका जनार्दनीं पावन विठ्ठलमूर्ती ॥४॥
५७३
वेदीं जैसा वर्णिला । तैसा विटेवरी देखिला ॥१॥
पुराणें सांगती ज्या गोष्टी । तो विटेवई जगजेठी ॥२॥
शास्त्रें वेवादती पाहीं । तोचि विटे समपाई ॥३॥
न कळे न कळे आगामां निगमाहीं । न कळे सीमा ॥४॥
जाला अंकित आपण । एका जनार्दनीं शरण ॥५॥
५७४
जयाचिया अंगीं सकळ त्या कळा । तो परब्रह्मा पुतळा पंढरीये ॥१॥
वेदांती सिद्धांती थकले धादांती । परी एकाचीही मती चालेचिना ॥२॥
वानितां वानितां जाहलासे तल्पक । सहस्त्र मुखीं देख मौनावला ॥३॥
एक मुखें वानुं किती मी पामर । एका जनार्दनीं साचार न कळेची ॥४॥
५७५
जयाची समदृष्टी पाहुं धावे मन । शोभते चरण विटेवरी ॥१॥
कानडें कानडें वेदांसी कानडें । श्रुतीसी जो नातुडें गीतीं गातां ॥२॥
परात्पर साजिरें बाळरुप गोजिरें । भाग्यांचे साजिरे नरनारी ॥३॥
एका जनार्दनी कैवल्य जिव्हाळा । मदनाची पुतळा विटेवरी ॥४॥
५७६
वेदांचे सार निगमाचे माहेर तो हा परात्पर उभा विटे ॥१॥
शास्त्रांचे निजगह्र पुराणाचे निजसार । तो हा विश्वभर उभा विटे ॥२॥
काळाचा तो काळ भक्तांचा प्रतिपाळ । तो हा दीनदयाळ उभ विटे ॥३॥
एका जनार्दनीं शोभे दीनमणीं । भक्त भाग्य धणी पंढरीये ॥४॥
५७७
जया कारणें वेद अनुवादती । शास्त्रे पुरणें भांडती ॥१॥
तो हा देवाधिदेव बरवा । विठ्ठल ठावा जगासी ॥२॥
नये श्रुतीसी अनुमाना । तो देखणा पुडंलीका ॥३॥
आगम निगमां न कळे पार । एका जनार्दनीं निर्धार ॥४॥
५७८
रोकेडेंचि ब्रह्मा ब्रह्माज्ञानाचें गोठलें । तें उभें असे ठेल पंढरीये ॥१॥
नये अनुमाना वेदांत सिद्धातियां । मा ब्रह्माज्ञानिया कोण पुसे ॥२॥
चारी वाचा जेथें कुंठीत पै जाहल्या । मौन त्या राहिल्या वेदश्रुति ॥३॥
एका जनादनी सारांचे हें सार । परब्रह्मा निर्धार पंढरीये ॥४॥
५७९
शेषादिक श्रमले वेद मौनावले । पुरणें भागलीं न कळे त्यांसी ॥१॥
तोचि हा सोपा सुलभ सर्वांसी । विठ्ठल पंढरीसी उघड लीळा ॥२॥
शास्त्राचिया मता न कळे लाघव । तो हा विठ्ठलदेव भीमातीरीं ॥३॥
कर्म धर्म जयालागीं आचरती । ती ही उभी मूर्ति विटेवरी ॥४॥
आगमां निगमां न कळे दुर्गमा । एका जनार्दनी प्रेमा भाविकांसी ॥५॥
५८०
अंकित अंकिला भक्तांचा कैवारी । वेद निरंतरी वाखाणिता ॥१॥
तें रुप गोजिरें सांवळें साजिरें । उभे तें भीवरे पैलथडीं ॥२॥
योगीयांचे ध्यान पारुषलें मन । ते समचरण विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनी चहूं अठरा वेगळा । न कळे ज्यांची लीला सनकादिकां ॥४।।
५८१
घेऊनि मौनपणाचा वेष । उभा सावकाश विटेवरी ॥१॥
न बोलेचि कोना न बैसेचि खालीं । पुरानें वेडावलीं अष्टादाश ॥२॥
भागलीं दर्शनें शास्त्रे वेवादितां । मतितार्थ पुरता न कळे तयां ॥३॥
शेष जाणूं गेला तोही मौनावला । वेदादिकां अबोला पडोनि ठाके ॥४॥
संगतीं संताचे भुलोनिया उभा । एक जनार्दनी शोभा न वर्णवे ॥५॥
५८२
पाउले गोजिरीं ध्यान विटे मिरवले । शोभते तान्हुले यशोदचे ॥१॥
न कळे पुरणां शास्त्रादि साम्यता ॥ तो हरी तत्त्वतां पढरीये ॥२॥
एका जनार्दनीं ऐक्यरुप होऊनी । भक्तांची आयणी पुरवितसे ॥३॥
५८३
परा ही पश्यंती मध्यमा वैखरी । वसे तो श्रीहरी पंढरीये देखा ॥१॥
चारी वाच तय सदोदित गती । पुराणें भाडती अहोरात्र ॥२॥
वेद श्रुति नेति नेति म्हणताती । तो पुडंलिकापुढें प्रीती उभा असे ॥३॥
सनकसनंदन जयासी पै ध्याती । तो हरी बाळमूर्ति खेळतसे ॥४॥
योगियां ह्रुदयींचे ठेवणें सर्वथा । एक जनार्दनीं तत्त्वतां वोळखिलें ॥५॥
५८४
परेहुनि परता वैखरिये कानडा । विठ्ठल उघडा भीतातटीं ॥१॥
शिणली दरुशनें भागली पुराणें । शास्त्राचियें अनुमानें न ये दृष्टी ॥२॥
नेति नेति शब्दे श्रुती अनुवादती । ते हे विठ्ठलामुर्ति विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं चहू वाचां वेगळा । तेणें मज चाळा लावियेला ॥४॥
५८५
योगियांचा योग साधन तें सांग । तो पांडुरंग विटेवरी ॥१॥
मुमुक्ष संपदा ज्ञानीयाचा बांधा । तो पांडुरंग विटेवरी ॥२॥
सच्चिदानंदघन अमुर्त मधुसुदन । एका जनार्दन विटेवरी ॥३॥
५८६
कर्मी कर्मठपणा धर्मीं धर्मिष्ठपणा । हीं दोन्हीं अनुसंधानें चुकती जगीं ॥१॥
कर्माचें जें कर्म धर्माचा अधिधर्म । तो हा सर्वोत्तम विटेवरी ॥२॥
निगमांचे निजसार अगमाचे भांडार । न कळे ज्याचा पार वेदशास्त्रां ॥३॥
एका जनार्दनीं श्रुतीसी नाकळे । तो भक्तिबळें उभा विटे ॥४॥
५८७
जगासी भुलवणा भाविकांचे मन । तो जनार्दन विटेवरी ॥१॥
कामारी कामारी ऋद्धिसिद्धि घरीं । तो परमात्मा श्रीहरीं विटेवरी ॥२॥
सनकसनंदन सगुण निर्गुणाचे गुण । एका जनार्दनीं विटेवरी ॥४॥
५८८
सिद्धि साधक जया ह्रुदयीं ध्याती । तो गोपिकेचा पती विठ्ठलराव ॥१॥
सांवळे सांवळें रुप तें सांवळें । देखितांचि डोळे प्रेमयुक्त ॥२॥
जीवांचें जीवन मनांचे उन्मन । चैतन्यघन पूर्ण विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं आनंद अद्वय । न कळें त्यांची सोय ब्रह्मादिकां ॥४॥
५८९
ध्यानाचे ध्यान ज्ञानाचें ज्ञान । ते सम चरण विटेवरी ॥१॥
भावाचा तो भाव देवाचा तो देव । वैकुंठीचा राव विटेवरी ॥२॥
कामाचा तो काम योगियां विश्राम । धामाचा तो धाम विटेवरी ॥३॥
वैराग्याचे वैराग्य मुक्तांचे माह्गेर । तो देव सर्वेश्वर विटेवरी ॥४॥
भोळीयाचा भोळा ज्ञानीयाचा डोळा । एका जनार्दनीं सोहळा विटेवरी ॥५॥
५९०
सप्त दिन जेणें गोवर्धन धरिला । काळिया नाथिला देउनी पाय ॥१॥
तो हा गोपवेषें आला पंढरपुर । भक्त समाचारा विठ्ठल देवो ॥२॥
बाळपणीं जेणें पूतनें शोषिले । अघ बघ मारिलें खेळे खेळ ॥३॥
कंसचाणुराचा करुनियां घात । केला मथुरानाथ उग्रसेन ॥४॥
समुद्राचे तटी द्वारके उभाविलें । सोळा सहस्त्र केलें कुटुबांसी ॥५॥
धर्माचीयें घरी उच्छिष्ट काढिलें । दृष्टा त्या वधिलें कौरवांसी ॥६॥
एका जनार्दनीं ऐशी बाळलीला । खेळ खेळोनी वेगळा पंढरीये ॥७॥
५९१
भूतमात्र आकृति एकचि मूर्ती । अवघा अंतर्गति व्यापुनी ठेला ॥१॥
जळीं स्थळीं कांष्ठीं स्थावर जंगम । अवघा आत्माराम पूर्णपणे ॥२॥
सायंप्रातर्मध्याह नाहीं अस्तमान । आणिक कारण नोहेंदुजें ॥३॥
एका जनार्दनीं सव्राह्म भरला । भरुनी उरला पंढरीये ॥४॥
५९२
अवघियांसे विश्रातीस्थान । एक विठ्ठल चरण ॥१॥
देह वाचा अवस्थात्रय । अवघें विठ्ठलमय होय ॥२॥
जागृती स्वप्न सुषुप्ती । अवघा विठ्ठलाचि चित्ती ॥३॥
जनीं वनीं विजनीं । शरण एका जनार्दनीं ॥४॥
५९३
एकपणेंदेव विटेवरी उभा ।चैतन्याचा गाभा पाडुरंग ॥१॥
मानस मोहन भक्तांचे जीवन । योगियांचे ध्यान पाडुरंग ॥२॥
अनाथा कोंवसा ध्यानीं नारायणा । सुखाची सांठवण पाडुरंग ॥३॥
एका जनार्दनीं आनंदाचा कंद । पाहतां आनंद पाडुरंग ॥४॥
५९४
जगलागीं शिणती रात्रंदिन । यज्ञयागादिकरिता हवन ।
ध्येय ध्यान धारणा अनुष्ठान । साधिती अष्टांग आणि पवन ॥१॥
तो गे माय सोपा केला सर्वांसी । लांचावला देखोनि भक्तीसी ।
उभा राहिला युगें आठ्ठावीस विटेसी । न बोले न बैसे नुल्लंघी मर्यादेसी ॥२॥
एका जनार्दनीं कृपेचा सागर । भक्त करुणाकर तारु हा दुस्तर ।
उभा भीवरेचे तीरीं कटीं धरुनी कर । जडजीवां दरुशनें उद्धार ॥३॥
५९५
होऊनी आभारी । राहिलासे द्वारीं ॥१॥
समचरण विटेवरी । कटीं धरुनियां कर ॥२॥
मिरवीं मस्तकीं भुषण । सिद्ध साधकांचे ध्यान ॥३॥
सुहास्य वदन चांगलें । एका जनार्दनी वंदिलें ॥४॥
५९६
सर्वां आदि मुळ कळे अकळ । तो भक्त प्रतिपाळ भीमातीरीं ॥१॥
योगियांच्या ध्याना न ये अनुमाना । कैलासीचा राणा ध्यात ज्यासी ॥२॥
शुकादिका ज्याचा वेध अहर्निशीं । तो उभा हृषीकेशी विटेवरी ॥३॥
एका जनार्दनीं ब्रह्मा परिपुर्ण । सगुण निर्गुण तोचि एक ॥४॥
५९७
सगुण निर्गुण बुंथींचे आवरण । ब्रह्मा सनातन पंढरीये ॥१॥
तो हा श्रीहरीं नंदाचा खिल्लरी । योगी चराचरीं ध्याती जया ॥२॥
शिवाचें जेंध्येय मुनिजनांचे ध्यान । ब्रह्मा परिपूर्ण पंढरीये ॥३॥
एका जनार्दनी अठरां निराळा । लाविलासे चाळा सहां चहुसी ॥४॥
५९८
अकार उकार मकार योगीयांची स्थिती । हे प्रकाशज्योति विटेवरी ॥१॥
सबाह्म परिपुर्न भरुनी उरलें । अलक्ष्य तें जाहलें लाक्ष्याकार ॥२॥
सुक्ष्म सरळ दिसतें प्रबळ । एका जनार्दनीं सुढाळ विटेवरी ॥३॥
५९९
कैवल्याची राशी वैष्णवांचे घरीं । मुक्ति भुक्ती कामारी आहे जेथें ॥१॥
तो हा विठ्ठल निधान परेपरता उभा । सांवळी ती प्रभा अंगकांती ॥२॥
मुनिजनांचे ध्येय योगियांचें उन्मन । ज्या पैं माझें लीन चित्त्त जाहलें ॥३॥
जया आष्टांग योगां सांकडें साधित । तें उगडें पाहतां उभें विटेवरी ॥४॥
एका जनार्दनीं सगुण निर्गुण । यापरता चैतन्यघन उभा असे ॥५॥
६००
पूर्वी बहुतांचे धांवणें केलें । श्रमोनी ठेविले कर कटीं ॥१॥
भक्तांसाठीं मनमोहन धरिले जघन कर कटीं ॥२॥
भाविकांची इच्छा मनीं । उभा धरुनी कर कटीं ॥३॥
एका जनार्दनीं ध्यान । सांवळें ठेवून कर कटीं ॥४॥
६०१
एकाची काजें फीटलें सांकडें । उगाविलें कोंडे बहुतांची ॥१॥
तोचि हरी उभा चंद्रभागें तटीं । कर ठेउनी कटीं अवलोकित ॥२॥
पडतां संकआट धांवतसे मागें । गोपाळांचिया संगें काला करी ॥३॥
चोरुनी शिदोरी खाय वनमाळी । प्रेमाचे कल्लोळीं आनंदाचेम ॥४॥
यज्ञ अवदानीं करी वांकडें तोंड । लोणी चोरितां भांड गौळणी म्हणती ॥५॥
एका जनार्दनीं ठेवणें संतांचे । उभें तेंसांचें विटेवरी ॥६॥
६०२
एकाचिया द्वारी भीकचि मागणें उभेचि राहाणे एका द्वारी ॥१॥
एकाचिया घरी उच्छिष्ट काढणें । लोणी जें चोरणें एका घरीं ॥२॥
एकाचिये घरीं न खाये पक्कान्न । खाय भाजी पान एका घरीं ॥३॥
एकाचिये घरीं व्यापुनी राहाणें । एकासी तो देणें भुक्तीमुक्ती ॥४॥
एका जनार्दनी सर्वाठायीं असे । तो पंढरीये वसे विटेवरी ॥५॥
६०३
कृपाळु माउली अनाथा साउली । उभा ती राहिली विटेवरी ॥१॥
भक्त करुणाकर कैवल्याचा दानी । उभा तो जघनी ठेवुनी कर ॥२॥
मोक्षमुक्ति फुका वांटितो दरुशनें । नाहीं थोर सानें तयासी तेथें ॥३॥
एका जनार्दनीं एकपणें उभा । कैवल्याच गाभा पाडुरंग ॥४॥
६०४
उदित तेथे परब्रह्मा उभें । सह्स्त्र कोंभ शोभे विटेवरी ॥१॥
कोटी सुर्य तेज लोपले तें प्रभे । तें असे उभे पंढरीये ॥२॥
एका जनार्दनीं कैवल्यपुतळा । पाहतां अवलीळा मन निवे ॥३॥
६०५
सकळ देवा शिरोमणी । सकळ तीर्थे वंदिती चरणीं ।
सकळांसी मुगुटमणी । तो उभा पंढरीये ॥१॥
सकळ तेजाचा पुतळा । सकळ जयांच्या अंगी कळा ।
सकळ जीवांचा आकळा । तो उभा राहिल्या विटेवरी ॥२॥
सकळ मंत्रांचा मंत्र । सोपा सकळ पवित्र ।
सकळ पर्वकाळ परत्र । दर्शनेंचि घडति ॥३॥
सकळ अधिष्ठानाचें सार । सकळ गुह्मांचे माहेर ।
सकळ भक्तांचें जे घर । निजमंदिर पंढरी ॥४॥
सकळ वैराग्यांचा निधी । सकळां कृपेची तो मांदी ।
एका जनर्दनीं निरुपाधी । आशापाश विरहित ॥५॥
६०६
मौनचि आला मौनचि आला । मौन्य उभा ठेला विटेवरी ॥१॥
मौन्याचि ध्यान गोजिरें गोमटें । मौन्यचि ठेविले विटे समपद ॥२॥
मौन्यचि पैं माथां धरिला शंकर । मौन्य ध्यान दिगंबर बाळवेष ॥३॥
मौन्याचि एका शरण जनार्दनीं । मौन्याचि चरणीं मिठी घाली ॥४॥
६०७
असोनि न दिसे वेगळाचि असे । तो पंढरीसी वसे विटेवरी ॥१॥
कैवल्य उघडें राहिलेंसे उभे । कर्दळींचें गाभे समपदीं ॥२॥
द्वैत अद्वैत विरहित सचेतनीआं उभा । एका जनार्दनीं शोभा गोजिरी ती ॥३॥
६०८
अजीव शिव व्यापुनी राहिला वेगळा । परब्रह्मा पुरळा विटेवरी ॥१॥
तयाचिये पायीं वेधलें मन । झाले समाधान पाहतां रुप ॥२॥
विश्रांती समाधि लोपोनियां ठेली । पाहतां सांवळा मूर्ती देखा ॥३॥
एका जनार्दनीं सर्वां वेगळा तो । बाळलीला खेळे कृष्ण ॥४॥
६०९
चैतन्याचा साक्षी सर्वांसी परीक्षी । अलक्षाच्या लक्षी न ये ध्याना ॥१॥
बहुत भागले बहुत श्रमले । परी नाहीं लाभलें रुप ज्यांचें ॥२॥
भक्तांचेनि भावें पंढरीये उभा । आनंदाचा गाभा सांवळा तो ॥३॥
एका जनार्दनीं तो सर्वव्यापक उभा असे नायक वैकुंठीचा ॥४॥
६१०
एकपणें एक पाहतां जग दिसें । योगियांसि पिंसे सदा ज्यांचे ॥१॥
आनंद अद्वय नित्य निरामय । परापश्यंति वेगळा होय पंढरीये ॥२॥
व्यापक विश्वभंर भरूनि उरला । तो प्रत्यक्ष संचला कीर्तन मेळीं ॥३॥
एका जनार्दनी त्रिगुणांवेगळा । पहा पहा डोळां विठ्ठल देव ॥४॥
६११
आदि पुरुष सबरा भरीत भरला । भरुनि उरला पंढरीये ॥१॥
आतळ वितळ सुतळ रसातळ । सप्ताहि पाताळें भरुनि उरला ॥२॥
वैंकुंठ कैलास चतुर्दश लोक । भरलासे व्यापक दशदिशां ॥३॥
एका जनार्दनीं स्थावर जंगमीं । भरलाअसे व्योमीं आदि अंतीं ॥४॥
६१२
वेडावला वेडावला । उभ ठेला मौन्यची ॥१॥
ब्रह्मादिकां अंत न कळे रुपाची । तो माझे माझे साचा भक्ता म्हणें ॥२॥
कमळाचरणीं विनटलीं न कळें तीस थोरी । ते चरण विटेवरी देखियेले ॥३॥
एका जनार्दनीं विश्वव्यापक हरी । सबाह्म अभ्यंतरीं कोंदलासे ॥४॥
६१३
समचरणीं उभा चैतन्याचा गाभ । त्रैलाक्याची शोभ पांडुरंग ॥१॥
भक्तांचे जीवन साधकांचे साधन । सुखाची विधान पाडुंरग ॥२॥
मुक्ति कल्पद्रुम महाफळ उत्तम । गोपिकांचा काम पाडुंरग ॥३॥
एकाएकी विनटला । तो सदा संचला । एका जनार्दनीं भेटला पांडुरंग ॥४॥
६१४
कैसी समचरणीं शोभा । अवघा जगीं विठ्ठल उभा ॥१॥
येणें विठ्ठले लाविलें पिसें । जिकडे पाहे तिकडे दिसे ॥२॥
पहाते पाहाणीया माझारी । पहाते गेलें पाहाण्यापरी ॥३॥
एका जनार्दनीं एकु । विठ्ठल अवलोकी लोकु ॥४॥
६१५
सुखकर मुर्ति रुप रेखेवीण । उभा असे व्यापुन ब्रह्मांडी गे माय ॥१॥
वेधला जीऊ तयाचिया गुणा । क्षणभरी न बिसंबे दिवकीनंदना ॥२॥
सकळ विश्रांती घर चंद्रभागा तीर । एका जनार्दनीं मनोहर गोमटें गे माय ॥३॥
६१६
देवो न कळे अभाविकां । उघड पंढरीसी देखा ।
भोळे सकळाम भाविकां । ठाऊका असे ॥१॥
न कळे तयांचे विंदान । भेटी जातां वेधी मन ।
तोडित बंधन । संसाराचें क्षणार्धें ॥२॥
रुप पाहतां गोजिरें । आवडे डोळियां साजिरें ।
चित्त क्रोध । अवघा तो परमानंद ॥३॥
नुरे काम आणि क्रोध । अवघाअ तो परमानंद ।
एक जनार्दनी गोविंद । अभेदपणें पाहतां ॥४॥
६१७
भक्तांचिया गांवा येशी पै धांवत । न बोलतां तिष्ठत उभा पुढें ॥१॥
न बैससी खालीं न पाहे माघारें । मौन पं निर्धारें धरुनि उभा ॥२॥
एका जनार्दनी भक्त वचनाधीन । बोलती पुराणें सत्य देवा ॥३॥
६१८
अनन्य शरण विठोबासी निघाले । ते जीवन्मुक्त जाले याचि देहीं ॥१॥
देहीं याचि देवो विटेवरी पाहे । सबाह्म उभा आहे कर कटीं ॥२॥
कर कटीं उभा लावण्याचा गाभा । श्रीमुखाची शोभा काय वानुं ॥३॥
कोटी रवीतेज वोवाळवे चरणीं । एका जनार्दनीं धन्य तोची ॥४॥
६१९
त्रिभुवनामाजी सोपें । चुकती खेपे पाहतां ॥१॥
तो हा बाळ दिगंबर । परात्पर सोयरा ॥२॥
आलियासी देतो मुक्ती । नामस्मृति तात्काळ ॥३॥
एका जनार्दनीं रुपं । गोमटें अमूप श्रीविठ्ठल ॥४॥
६२०
उभा विटेवरी । कट धरुनिया करीं । भीमा ती सामोरी । वहात आहे ॥१॥
जाऊं तया ठाया । आनंद तेणे काया । वैष्णवांचिया पायां ॥ लोटागंणी ॥२॥
कर्मोकर्म नाहीं वाद । भेदभ्रम नाहीं भेद । वैष्णवंचा छंद । नाम गाती आनंदे ॥३॥
सुख अनुपम्य अभेदें । एका जनार्दनीं छंदे । गातां नाचतां आल्हादें । प्रेम जोडे ॥४॥
६२१
कानडा विठ्ठल कानडा विठ्ठल । कानडा विठ्ठल विटेवरी ॥१॥
कानडा विठ्ठल नामें बरवा । रुपें विठ्ठल हृदयीं ध्यावा ॥२॥
कानडा विठ्ठल रुपे सावळां । कानडा विठ्ठल पाहिला डोळा ॥३॥
कानडा विठ्ठल चंद्रभागे तटी । कानडा विठ्ठल पहावा उठाउठी ॥४॥
कानडा विठ्ठल कानड बोले । कानड्या विठ्ठलें मन वेधियलें ॥५॥
वेधियेलें मनकानडीयानें माझें । एका जनार्दनीं दुजें नाठवेची ॥६॥
६२२
नाठवेचि दुजें कानड्यावांचुनी । कानडा तो मनींध्यानी वसे ॥१॥
कानडा कानडा विठ्ठल कानडा । कानडा विठ्ठल कानडा ॥२॥
कानाडियांचा वेधमनींतो कानडा । कानडाची कानडा विठ्ठल माझा ॥३॥
एकपणें उभा कानडा विठ्ठल । एका जनार्दनीं नवल कानड्यांचे ॥४॥
६२३
तीर्थ कानडें देव कानडे । क्षेत्र कानडें पंढरीये ॥१॥
विठ्ठल कानडे भक्त हे कानेड । पुंडलीकें उघडें उभे केलें ॥२॥
कानडीया देवा एका जनार्दनीं भक्तें । कवतुकें तयातें उभेंकेलें ॥३॥
एका जनार्दनीं भक्ताचिय चाडा । विठठल कानडा विटेवरी ॥४॥
६२४
उतावेळपणें उभा । त्रैलोक्य शोभा पंढरीया ॥१॥
मना छंद घेई वाचें । विठ्ठल साचे पाहुं डोळां ॥२॥
गळां तुळशीच्या माळा । केशर टिळा लल्लाटी ॥३॥
चंदनाचे शोभे उटी । वैजयंती कंठी मिरवत ॥४॥
दाष्टी धाय पाहतां रुप ।एका जनार्दनीं स्वरुप ॥५॥
६२५
जया कारणें योगयोग तपें करती । ती हे उभी बाळ विठ्ठल मूर्तीं ।
अंगीं तेजाची न माय दीप्ती । कंठीं वैजयंती शोभती गे माया ॥१॥
त्याचा वेधु लागला जीवीं । क्षण परता नोहे देहीं ।
काया वाचा मनें भावी । वेगें वेधकु गे माये ॥२॥
ने माये त्रैलोकीं तो उभा विटों । दोन्हीं कर समपदेम ठेवुनी कटीं ।
सर्वांगी चंदन कस्तुरी उटी । अवामभागी रुक्मीणी गोमटी गे माय ॥३॥
ऐसा सर्व सुखाचा आगरु । उभारुनि बाह्मा देत अभयकरु ।
एका जनार्दनीं निर्धारु । विठ्ठलराज गे माय ॥४॥
६२६
अणुरेणु पासोनि ब्रह्मांडी भरला । तो म्यां देखिला विटेवरी ॥१॥
स्थावर जंगम भरुनी उरला । तो म्यां देखिला पंढरीये ॥२॥
वेदशास्त्र पुराणें गाती जयासाठीं । तो पुंडलिका पाठीं उभा दिसे ॥३॥
वेडावल्या श्रुति न कळे म्हणती । तो उभा श्रीपती वाळुवंटी ॥४॥
संताचा समागम गाती आनंदानें । तो हरी कीर्तने नाचतसे ॥५॥
एका जनार्दनें सुखाचा सागरु । विठ्ठल कल्पतरु वोळला आम्हा ॥६॥
६२७
वैजंयती माळ किरीट कुंडलें । रुप तें सांवळें विटेवरी ॥१॥
वेधलें वो मन तयांच्या चरणीं । होताती पारणीं डोळीयांची ॥२॥
पुराणासी वाड शास्त्रासी तें गुढ । तें आम्हालागी उघड परब्रह्मा ॥३॥
ध्यानी ध्याती मुनी चिंतिती आसनीं । तोहा चक्रपाणी सुलभ आम्हां ॥४॥
सन्मुख भीवरा मध्यें पुंडलिक । एका जनार्दनीं सुख धन्य धन्य ॥५॥
६२८
कमळगर्भींचा गाभा । तोचि उभा पंढरीये ॥१॥
वेधलें चरणीं मन माझें । नावडे दुजें तयाविण ॥२॥
ध्यान बैसलें हृदयीं । तयाविण दुसरे नाहीं ॥३॥
बैसलो तो नुठे मागें । एका जनार्दनीं गूज सांगें ॥४॥
६२९
न कळे जयांचे महिमान । वेदश्रुतीसी पंडिले मौन ।
वेडावलें दरुशन । जयालागीं पाहतां ॥१॥
तोचि उभा विटेवरी । भक्त करुणाकर ।
हरी रुक्मीणी निर्धारी । वामभागीं शोभती ॥२॥
गरुड सन्मुख उभा । शोभे चैतन्याचा गाभा ।
नभी लोपली तेजप्रभा । ऐसा उभा विठ्ठल ॥३॥
मन ध्यातां न धाये । दृष्टी पाहतां न समाये ।
एका जनार्दनीं पाय । वंदु त्याचे आवडीं ॥४॥
६३०
अनादि सांवळा देखियेला डोळां । मनु माझा वेधिला सांगु काय ॥१॥
जीवाविरहित जालें देह हारपलें । शिवपणें गुंतलें गुरुकृपें ॥२॥
जें शब्दासी नातुडे वैखरीयेसी कानडें । तें रुप उघडे पंढरीयें ॥३॥
एका जनार्दनीं जीवींचे जीवन । विठ्ठल निधान विटेवरी ॥४॥
६३१
आजी नीलवर्ण कुसुमसम । देखिला मेघ शाम विटेवरी ॥१॥
अतसीकुसुम रंग रंगला श्रीरंग । भोंवाता शोभे संग संतजन ॥२॥
निळीय भासत तो रंग दिसत । शामंकित शोभत विठ्ठल देव ॥३॥
एका जनार्दनीं नीलवर्ण रुपडें । पाहतां चहुकडे कोंदाटलें ॥४॥
६३२
पाहतां विठ्ठल रुप । अवघा निवारिला ताप ॥१॥
ध्यानीं आणितां तें रुप । अवघा विराला संकल्प ॥२॥
बैसलासे डोंळा । एका जनार्दनीं सांवळा ॥३॥
६३३
आणिकाचें मतें सायास न करणें । आम्हांसी पाहुणे पंढरीराव ॥१॥
डोळां भरुनिया पाहिलें देवासी । तेणें चौर्यायंशी चुकली सत्य ॥२॥
एका जनार्दनी देवाधिदेव । देखिला स्वयमेव विटेवरी ॥३॥
६३४
स्वर्गासुख आम्ही मानुं जैसा ओक । सांडुनियां सुख पंढरीचें ॥१॥
पंढरीं पावन चंद्रभागा स्थान । आहे तो निधान विठ्ठल देव ॥२॥
मध्यस्थळीं राहे पुंडलीक मुनी । तयाचे दरुशनी पातक हरे ॥३॥
दोनी कर कटीं उभा जगजेठी । एका जनार्दनीं भेटी सुख होय ॥४॥
६३५
कैसे चरण गोमटे । देखिले विटे पंढरीये ॥१॥
पाहतांचि वेधलें मन । जाहलें समाधान जीवाशीवां ॥२॥
विश्रांतीचें विश्रांतिघर । आगम निगमांचे माहेर ॥३॥
म्हणे एका जनार्दनी । काया कुर्वडी करुनी ॥४॥
६३६
आगमी निगमीं पाहतां तो सुगमीं । वेदादिकां दुर्लभ आम्हां तो सुगमीं ॥१॥
नवचे वाचे बोल बोला तो वेगळा । व्यापुनी ब्रह्मांडी आहे तो उगला ॥२॥
सार मथिल कोढोनि चैत्यन्य गाभा । पाहतां दिसे त्याची अनुपभ्य शोभा ॥३॥
सांकडे नव्हें भेटी जातां लवलाहे । उभारुनि बाह्मा आलिंगी लाहे ॥४॥
एका जनार्दनीं सर्व सारांचे सार । उभा विटेवरे परब्रह्मा निर्धार ॥५॥
६३७
ऊंचा उंचपणा नीचा नीचपणा । तें नाहीं कारण विठ्ठलभेटी ॥१॥
उंच नीच याती असो भलते जाती । विठ्ठल म्हणतां मुक्ती जड जीवां ॥२॥
उभारुनि बाह्मा कटीं कर उभा । एका जनार्दनीं शोभा विटेवरी ॥३॥
६३८
काळें ना सांवळें गोरें नापिवळें । वर्ण व्यक्ति वेगळें विटेवरी ॥१॥
आनंद स्वानंद नित्य परमानंद । आनंदाचा कंद विटेवरी ॥२॥
निगुण सगुण चहुं वांचावेगळा । आदि अंत पाहतां डोळां न दिसे कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं देखिला तो डोळा । त्रिगुणा वेगळा विटेवरी ॥४॥
६३९
जें जें देखिलें तें तें भगलें । रुप एक उरलें विटेवरी ॥१॥
डोळियाची धनी पाहतां पुरलीं । परी वासना राहिली चरणाजवळील ॥२॥
एका जनार्दनीं विश्वास तो मनीं । संतांचें चरणी सदा बैसों ॥३॥
६४०
चित्त वेधियलें नदांच्या नंदनें । मोहियलें ध्यानें योगीराज ॥१॥
सगुण सुंदर पाहतां मनोहर । सबाह्म अभ्यंतर व्यापियेलें ॥२॥
एका जनार्दनीं सांवळें चैतन्य । श्रीगुरुची खुण विटेवरी ॥३॥
६४१
बळी पृष्ठी जें शोभलें । तें विटेवरी देखिलें ॥१॥
पुंडलीके जें ध्याइलें । तें विटेवरी देखिलें ॥२॥
सनकादिकीं जें पाहिलें । तेंविटेवरे देखिलें ॥३॥
एका जनार्दनीं वंदिलें । तें विटेवरी देखिलें ॥४॥
६४२
भीष्में जया ध्याइलें । तें विटेवरे देखिलें ॥१॥
धर्मराये पुजियेलें । तें विटेवरी देखिलें ॥२॥
शिशुपाळा अंतक जाहलें । ते विटेवरी देखिलें ॥३॥
एका जनार्दनीं पुजिलें । ते विटेवरी देखिलें ॥४॥
३४३
गोकुळी जे शोभलें । तें विटेवरी देखिलें ॥१॥
काळ्या पृष्ठी शोभलें । तें विटेवरी देखिलें ॥२॥
पूतनेहृदयीं शोभलें । तें विटेवरी देखिलें ॥३॥
काळयवनें पाहिलें । तें विटेवरी देखिलें ॥४॥
एका जनार्दनीं भलें । ते विटेवरे देखिलें ॥५॥
६४४
जें द्रौपदीनें स्मरिलें । तें विटेवरी शोभलें ॥१॥
जें अर्जुन स्मरिलें । तें विटेवरी शोभलें ॥२॥
जेणें गजेंद्रा उद्धारिलें । तें विटेवरी शोभलें ॥३॥
जें हनुमंतें स्मरिलें । तें विटेवरी शोभलें ॥४॥
जें पुंडलिके ध्याइलें । ते एका जनार्दनीं देखिले ॥५॥
६४५
मुख सुंदर मंडित साजिरा । विंझणे वारिती राहिरखुमाई सुदरां ॥१॥
नवल वो हरी देखिला डोळां । पाहतां पाहतां मन विरालें अबळा ॥२॥
नेणें तहान भूक लज्जा अपमान । वेधिलें देवकीनंदनें गे माय ॥३॥
एका जनार्दनीं पाहतां मुख । मुख पाहतां अवघें विसरलों दुःख ॥४॥
६४६
उघडा विठ्ठल विटेवरी उभा । अनुपम्य शोभा दिसतसे ॥१॥
विटेवरी पाय जोडियले सम । तेंचि माझे धाम ह्रुदयीं राहो ॥२॥
एका जनार्दनीं विठ्ठल सांवळा । देखियेला डोळां विटेवरी ॥३॥
६४७
जयांचें पाहतां श्रीमुख । हरे कोटी जन्म दुःख ॥१॥
तो हा उभा विटेवरी । भक्तकाज म्हणवी कैवरी ॥२॥
वेदासी जो दुर्गम । आम्हां कळलें तयांचें वर्म ॥३॥
ऐसा भक्तवत्सल तो एक दीनानाथ । एका जनार्दनीं तया ध्यान ॥४॥
६४८
ठेवणें अनंत जन्मांचे । सांपडलें आजी सांचें ॥१॥
पुंडलिके तें पोखलें । जगा उपकार केलें ॥२॥
महा पातकी चांडाळ । मुक्त होय दरुशनें खळ ॥३॥
एका जनार्दनीं निश्चय । वेदादिका हा आश्रय ॥४॥
३४९
भक्तिभावार्थे अर्पिलें । देवें आपनापाशीं ठेविले ॥१॥
नेदी कोणाचिये हातीं । भक्तावाचुनी निश्चितीं ॥२॥
जुनाट जुगादींचें । ठेवणें होतें ते संतांचें ॥३॥
पुंडलिकें करुनी वाद । ठेवणें केले तें प्रसिद्ध ॥४॥
नेदी म्हणोनि उभा केला । एका जनार्दनीं अबोला ॥५॥
६५०
साजिरें सुंदर श्रीमुख पाहतां । नाठवे ती चिंता संसाराची ॥१॥
तो हा पाडुरंग विटेवरी उभा । त्रैलोक्याचा गाभा शोभतसे ॥२॥
एका जनार्दनीं कर ठेवुनी कटीं । उभा वाळूवटीं चंद्रभागे ॥३॥
६५१
कृपाळु उदार । उभा कटीं ठेवुनी कर ॥१॥
सर्व देवांचा हा देव । निवारीं भेव काळांचें ॥२॥
निघतां शरण काया वाचा । चालवी त्याचा योग क्षेम ॥३॥
दृढ वाचे वदतां नाम । होय निष्कामसंसारीं ॥४॥
एका जनार्दनीं ठेवणें । खंरे तें जाणें पंढरीं ॥५॥
६५२
प्रत्यक्ष पहा रे जाऊन । विटेवरी ठेविले चरण ॥१॥
रुप सुंदर गोजिरें । कानीं कुंडलें मकराकारें ॥२॥
पुढें शोभे चंद्रभागा । मध्यें पुंडलीके उभा ॥३॥
ऐसें उत्तम हे स्थळ । भोळ्या भाविकां निर्मळ ॥४॥
तया ठायीं भेद नुरे । एका जनार्दनीं झुरे ॥५॥
६५३
काया वाचा मन एकविध करी । पाहे तो श्राहरी पंढरीये ॥१॥
ब्रह्मादिका जया ध्याती शिवादि वंदिती । ती विटेवरी मूर्ति पांडुरंग ॥२॥
वेद पै भागले शास्त्रें वेवादती । पुराणांसी भ्रांती अद्यापवरी ॥३॥
नेति नेति शब्दें श्रुति त्या राहिल्य । न कळे तयाला पार त्याचा ॥४॥
एका जनार्दनीं भक्तालागीं सोपा । भीमातटीं पाहें पां विठ्ठलासी ॥५॥
६५४
परब्रह्मा मूर्ति विठ्ठल विटेवर । चंद्रभागेतीरीं उभा असे ॥१॥
तयाचे चरण आठवी वेळो वेळां । सर्व सुख सोहळा पावशील ॥२॥
अविनाश सुख देईल निश्चयें । करी पा लवलाहेंलाहो त्याचा ॥३॥
श्रीविठ्ठलचरणीं शरण तूं जाई । एका जनार्दनीं पाही अनन्यभावें ॥४॥
६५५
अनंता जन्मीचें पुण्य बहुत । तैं देखे पंढरीनाथ ॥१॥
वायं शिणताती बापुडी । काय गोडी धरुनी ॥२॥
पाहतं विठ्ठलाचें मुख । हरे सर्व पाप निवारें दुःख ॥३॥
एका जनार्दनीं विठ्ठल उभा । त्रैलोक्याचा गाभा विटेवरी ॥४॥
६५६
हृदयस्थ अत्माराम नैणती । मूर्ख ते फिरती तीर्थाटणी ॥१॥
काय त्या भ्रंती पुडलीसे जीवा । देवाधिदेवा विसरती ॥२॥
विश्वाचा तो आत्मा उभा विटेवरी । भक्ताकाज कैवारी पांडुरंग ॥३॥
प्रणवा पैलीकडे वैखरीये कानडे । भाग्य तें केवढें पुंडलिकांचें ॥४॥
तयाचिया लोभा गुंतूनि राहिले । अठ्ठवीसे युग जालें न बैसे खालीं ॥५॥
सन्मुख चंद्रभागा संतांचा सोहळा । एका जनार्दनी डोळा पाहूं चला ॥६॥
६५७
भीमा दक्षिनवाहिनी । मध्यें पुंडलीक मुनी । विठ्ठल विटे समचरणी । भक्तालांगीं तिष्ठत ॥१॥
न म्हणे लहान थोर कांहीं । याती वर्णा विचार नाहीं । प्रेम भाव पायीं । येवढेंचि पुरे तेथें ॥२॥
दृढ धरुनी विश्वास । पाहे पंढरीनिवास । एका जनार्दनी दास । सर्वभावें अंकित ॥३॥
३५८
भलते भावें शरण येतां । निवारी जन्ममरण चिंता ।
उदार लक्ष्मीचा दाता । साक्ष पुंडलीक करुनी सांगे ॥१॥
येथें या रे लहान थोर । भावें नारी अथवा नर ।
मोक्षाचा विचार नकरणें कवणाही ॥२॥
एका दरुशनें मुक्ति । पुन्हां नाहीं जन्मावृत्ती ।
एका जनार्दनीं चित्तीं । सदोदित तें सुख ॥३॥
६५९
उदार उदार । सखा पांडुरंग उदार ॥१॥
ठेवामन त्याचे पायीं । तुम्हं उणें मग कायी ॥२॥
दुजीयासी कींव । कां रें भाकितसां जीव ॥३॥
तीं काय देतील बापुडीं । एका जनार्दनीं धरा गोडी ॥४॥
६६०
आणिकासीं जाता शरण । हें तों तुम्हां उणीवपण ॥१॥
दास विठोबाचें व्हावें । तिहीं सर्व सुख भोगावें ॥२॥
एका जनार्दनीं म्हणा दास । तुमची आस पुरवील ॥३॥
६६१
पुरवावया मनोरथ । उभा अनाथनाथ विठ्ठल ॥१॥
भोळेभाळे येती शरण । चुकवी त्यांचें जन्ममरण ॥२॥
एका जनार्दनीं भाव । अपुनिया भाका कींव ॥३॥
६६२
जुनाट जुगादीचें नाणें । बहु काळांचे ठेवणें ।
पुंडलिकांचे पायाळपणें । उभें ठेलें विटेवरी ॥१॥
युगें जाहलीं अठ्ठवीस । वास भीवरेतीरास ।
भक्तांची धरु आस । विटे उभा राहिला ॥२॥
एका जनार्दनीं भाव । तया भेटतसे देव ।
अभागीये भेव । सदा वसे अंतरीं ॥३॥
६६३
आणिकांचें मत नका पडुं तेथ । भजा पंढरीनाथ एकभावें ॥१॥
काय होणार तें होईल देहांचें । नाशिवंत साचें काय हातीं ॥२॥
मृतिकेचा गोला गोळाचि मृत्तिका । वाउगाचि देखा शीण वाहे ॥३॥
घट मठ जेवीं आकाश निराळें । एका जनार्दनीं खेळें अकळची ॥४॥
६६४
माझा वडिलांचे दैवत । कृपाळु हा पंढरीनाथ ॥१॥
पंढरीसी जाऊं चला । भेटुं रखुमाईविठ्ठला ॥२॥
पुडलिकें बरवें केलें । कैसें भक्तीनें गोविलें ॥३॥
एका जनार्दनीं नीट । पायी जडलीसे वीट ॥४॥
६६५
ॐ कार स्वरुप सदगुरु असंग । अक्षय अभंग पांडुरंग ॥१॥
नसे ज्याचा ठायीं द्वैतद्वैत भाव । ब्रह्मा स्वयमेव पाडूरंग ॥२॥
मस्तक हें माझे तयांचे चरणी । असे जनीं वनीं पांडुरंग ॥३॥
सदसदभाव हे नसती ज्यांचे ठायीं । नित्य तो मी गाई पाडुंरंग ॥४॥
गुरुराज माझा दीनांचा दयाळ । तो डीमायाजाळ पांडुरंग ॥५॥
रवी शशी दीप्ती जेणें प्रकाशती । तो ही तेजमुर्ती पांडुरंग ॥६॥
वेद जयालागीं नित्य वाखाणिती । तो हा वेदमुर्ती पाडुरंग ॥७॥
श्रीमान हा माझा सदगुरु समर्थ । देई मोक्ष स्वार्थ पांडुरंग ॥८॥
पांचा भुतांची जो करितो झाडणी । तो हा ज्ञानखाणी पांडुरंग ॥९॥
डुरकणी देई मोह पंचानन । करी त्या हनन पांडुरंग ॥१०॥
रंगे चित्त माझे तयाच्या स्वरुपीं । असे आप आपीं पाडुरंग ॥११॥
गर्व अभिमान सोडावा समूळ । भेटे तो दयाळ पाडुरंग ॥१२॥
महामाया एके क्षणांत निरसी । सुखाची पै राशी पाडुरंग ॥१३॥
हाव ही धरी जो सदगुरुपायाची । इच्छा पुरवी त्याची पांडुरंग ॥१४॥
राजा त्रैलोक्याचा गुरुराजस्वामी । वसे अंतर्यामी पाडुरंग ॥१५॥
जायां पुत्र धन तयासी अपील । सर्वस्वे रक्षील पांडुरंग ॥१६॥
यमाची जाचणी तयासी चुकली । गुरुमुर्ति भेटली पाडुरंग ॥१७॥
प्रभा हे जयाची पसरली जनीं । चिदरुपणाची खाणी पाडुरंग ॥१८॥
भुतळीं; या नसे दुजा कोनी ऐसा । भक्तांचा कोंवसा पाडुरंग ॥१९॥
नेई भक्तांसे जो आपुल्या समीप । तो हा मायाबाप पांडुरंग ॥२०॥
इति कर्वव्याता हीच दासालागीं । सेवावा हा जगीं पाडुरंग ॥२१॥
तीकडी सांखळी त्रिगुनाची तोडी । भवातूनि काढी पाडुरंग ॥२२॥
उपमा तयासी काय देऊम आतां । सकाळार्थ दाता पाडुरंग ॥२३॥
परोपकारालागीं अवतार केला । आनंदाचा झेल पांडुरंग ॥२४॥
नाम हें तयाचें जन्ममरण वारी । भक्तां सहाकरी पाडुरंग ॥२५॥
मन हें जडलें तयाचियां पदीं । उतरी भवनदी पाडुरंग ॥२६॥
कायवाचामनें स्वरुपी रहावें । नाम आठवावें पाडुरंग ॥२७॥
यम नियम साधीं साधन अष्टांग । होईल सर्वांग पाडुरंग ॥२८॥
एका जनार्दनीं देह हारपला । होऊनि राहिला पाडुंरंग ॥२९॥
६६६
अगाध भगवंतांची नामें । अगाध त्यांची जन्मकर्में ॥१॥
शिणले ते वाखाणितां । शेषा न कळें तत्त्वतां ॥२॥
रमा जाणों गेली । ती सुखें मौनावली ॥३॥
वेडावलीं दरुशनें । भांबावलीं तीं पुराणें ॥४॥
ऐसा उदार श्रीहरीं । शोभतसे भीमातीरीं ॥५॥
शरण एका जनार्दनीं । मीनला एकपणें जाऊन ॥६॥
