sant-changdev-maharaj-charitra
संत चांगदेव महाराज
संत चांगदेव हे महाराष्ट्रातील एक महान नाथपंथी कवी आणि योगी संत होते. त्यांना योगसामर्थ्यामुळे चांगदेव म्हणून ओळखले जात असे. त्यांना चौदाशे वर्षे जगण्याची मान्यता आहे, ज्यामुळे त्यांचे जीवन आणि तत्त्वज्ञान अजूनही लोकांमध्ये प्रभावी आहे. त्यांच्या गुरुचे नाव वटेश्वर होते, ज्यामुळे त्यांना चांगावटेश्वर असेही संबोधले जात आहे. काहींना असे वाटते की वटेश्वर म्हणजे चांगदेवांच्या अंतरंगात ईश्वराचे रूप प्रकाशत होते.
चांगदेव हे तपश्चर्या करण्यासाठी तापी-पूर्णा नदीच्या काठावर असलेल्या चांगदेव या गावाजवळच्या वनात गेले होते. तिथे त्यांनी डोळे बंद करून योग साधना केली आणि त्या योगसामर्थ्यामुळे त्यांना उच्च साधक स्थिती प्राप्त झाली. त्यांच्या रूपावरून त्यांना चांगदेव म्हणून ओळखले गेले.
एकदा चांगदेवांना संत ज्ञानेश्वरांच्या कीर्तीची माहिती मिळाली आणि त्यांना त्यांची भेट घेण्याची उत्कंठा लागली. पण त्यांना पत्र कसे लिहावे याचे ठरवायला अवघडले, आणि शेवटी त्यांनी एक निराकार पत्र पाठवले. त्यावेळी निवृत्तीनाथांनी त्यांना ज्ञानेश्वरांना पत्राचे उत्तर लिहिण्यास सांगितले. त्यानंतर ज्ञानेश्वरांनी जो उत्तर लिहिले, तो चांगदेव पासष्टी म्हणून प्रसिद्ध झाला. त्यानंतर चांगदेव, ज्ञानेश्वर, निवृत्तीनाथ, मुक्ताबाई आणि सोपान यांची भेट झाली.
चांगदेवांनी पुढे मुक्ताबाईंना गुरू मानले.
संत चांगदेवांनी १३०५ मध्ये समाधी घेतली, परंतु याबद्दल विविध मते आहेत.
त्यांचे लेखन देखील अत्यंत महत्त्वाचे होते. चांगदेवांनी ज्ञानेश्वर गाथेमध्ये ७७ अभंग रचले आणि “तत्त्वसार” हा ग्रंथ देखील लिहिला, ज्यात ४०४ ओव्यांचा समावेश आहे. त्यांच्या लेखनात काही स्फुट पदे आणि अभंगही आहेत, ज्यांचे मुद्रित स्वरूप उपलब्ध नाही.
चांगदेव महाराजांचे मंदिर चांगदेव गावात आणि गोदावरी नदीच्या किनाऱ्यावर पुणतांबा या गावात स्थित आहे, जे अहमदनगर जिल्ह्यात येते.