sant-bhagwanbaba-charitra
संत भगवानबाबा
भगवानबाबांनी महाराष्ट्राच्या ग्रामीण भागात कीर्तनाच्या माध्यमातून शैक्षणिक, सामाजिक, नैतिक आणि सांस्कृतिक जागृती केली. त्यांनी भक्तिमार्ग, कर्ममार्ग आणि ज्ञानमार्ग यांचा एकत्रित समन्वय साधला, जो त्यांच्या कीर्तनात देखील स्पष्टपणे दिसून येत होता. कीर्तनकार म्हणून त्यांना प्रचंड लोकप्रियता मिळाली होती. त्यांच्या कीर्तनांमधून जातिभेद, धर्मभेद, अज्ञान, अंधश्रद्धा आणि अनिष्ट परंपरांविरुद्ध प्रबोधन केले. त्यांचे कार्य केवळ महाराष्ट्रातच मर्यादित राहिले नाही, तर त्यांनी मराठवाडा, विदर्भ, तेलंगणा, आंध्रप्रदेश, कर्नाटकमधील काही भाग, तसेच पश्चिम महाराष्ट्रातही आपले प्रबोधनकार्य हाती घेतले. विठोबांच्या नावाचा प्रचार करत असताना त्यांनी समता, बंधुत्व, एकता आणि मानवतेचे महत्त्व सांगितले. म्हणूनच त्यांना वारकरी संप्रदायाला आधुनिक रूप देणारे संत मानले जाते. त्यांनी वार्षिक नारळी सप्ताहाची स्थापना केली.
जन्म आणि बालपण:
संत भगवान बाबा यांचा जन्म बीड जिल्ह्यातील पाटोदा तालुक्यातील सुपे घाट सावरगाव येथे श्रावण वद्य पाच शके १८१८ (२९ जुलै, १८९६), सोमवारच्या दिवशी सूर्योदयाच्या वेळी झाला. त्यांच्या जन्माच्या वेळी त्यांचे नाव ‘आबा’ किंवा ‘आबाजी’ ठेवले गेले. भगवानबाबांचे खरे नाव आबाजी तुबाजी सानप होते. ते तुबाजीराव आणि कौतिकाबाई यांचे पाचवे अपत्य होते.
गावात चौथी इयत्तेपर्यंत शाळा होती. गुरुजींच्या सांगण्यावरून त्यांनी पुढील शिक्षणासाठी लोणी (ता. शिरूर, जि. बीड) येथे दाखल होण्याचा निर्णय घेतला, पण शिक्षणाच्या पुरेशा सुविधांचा अभाव असल्याने ते पुन्हा गावाकडे परतले. त्यानंतर, ग्रामीण जीवनात गुरेढोरे राखण्याचे त्यांना जास्त आवडत होते. घरात धार्मिक वातावरणामुळे लहानपणापासूनच त्यांना आध्यात्मिक आणि विठोबांच्या भक्तीचा आकर्षण निर्माण झाले. त्यांनी घरातील शेती कामात सहभागी होऊन विठोबांच्या भक्तीचा मार्ग सुरू केला आणि पंढरपूर दिंडीमध्ये सहभागी होण्यास सुरुवात केली. त्यांचे पहिले पंढरपूरचे व्रत गीतेबाबा यांच्या मार्गदर्शनाखाली घेतले.
पंढरपूरचा विठोबांचा दर्शन जीवनाच्या उन्नतीचे कारण मानत त्यांना पंढरपूरची वारी केली. याच वारीत त्यांना जीवनाचे खरे ध्येय समजले आणि त्यांनी संपूर्ण जीवन विठोबाच्या चरणी समर्पित करण्याचा निर्धार केला. त्यांनी गीतेबाबांना आपले आध्यात्मिक गुरू मानले. घरात परतल्यावर त्यांनी हनुमान मंदिरात जाऊन तुळशी माला घालण्याचा आग्रह केला, ज्यावर त्यांचे कुटुंबीय सहमत झाले.
आबाजीचे पूर्वज नारायणगडाचे उपासक होते. माणिकबाबा हे त्यांचे वंशपरंपरागत गुरू होते. एकदा विजयादशमीच्या दिवशी आबाजी त्याच्या आईवडिलांबरोबर नारायणगडवर गेले. तेथे त्यांनी माणिकबाबांना गुरूपदेश देण्याची मागणी केली. माणिकबाबांनी सुरुवातीला त्याला पाठवले, परंतु त्याच्या श्रद्धेला पाहून माणिकबाबांनी त्याला गुरूपदेश दिला आणि त्याचे नाव ‘भगवान’ ठेवले.
पंढरपूरच्या वारीनंतर भगवानबाबा आळंदीतील श्री बंकट स्वामी यांच्याकडे शिक्षण घेण्यासाठी गेले आणि नंतर ते नारायणगडावर आले. यावेळी त्यांचे वय २१ वर्षे होते. त्यानंतर, त्यांनी नारायणगडावर महंतपद स्वीकारले आणि येथे वारी, नारळी सप्ताह यासारखे धार्मिक उपक्रम सुरु केले.