sant-balumama-mandir-adamapur
|| तीर्थक्षेत्र ||
आदमापूर येथे स्थित सद्गुरू संत बाळूमामांच्या समाधी मंदिराचे भव्य दक्षिणाभिमुख कोरीव दगडी प्रवेशद्वार प्रत्येक येणाऱ्याचे लक्ष वेधून घेते. मंदिरात प्रवेश करताच प्रत्येक भाविक प्रथम आपल्या हात-पाय धुऊन मग प्रशस्त सभामंडपात प्रवेश करतो. या सभामंडपाचे नयनरम्य रंगकाम, मनाला भावणारी दीपयोजना, आणि सभामंडपात लावलेल्या संत बाळूमामांच्या जीवनावर आधारित ओव्या भाविकांना थांबवून, त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा परिचय करून देतात.
सभामंडपातून पुढे जाताच गाभाऱ्यातील मूर्तीवर नजर जाऊन थांबते. तिथे उभी असलेली संत बाळूमामांची मोहक आणि प्रसन्न मूर्ती भाविकांना एक विशेष आध्यात्मिक अनुभूती देते. त्या मूर्तीला पाहताना प्रत्येकाच्या हाती आपसूकच नमस्कारासाठी जोडले जातात.
गाभाऱ्यात उजवीकडे संत बाळूमामांचे सद्गुरू, परमहंस मुळे महाराज, गारगोटी यांच्या मूर्ती आहे, ज्यांनी बाळूमामांना अध्यात्मिक मार्गदर्शन केले. डाव्या बाजूस श्री विठ्ठल-रखुमाई यांची अप्रतिम मूर्ती आहे, तर शेजारीच श्री हालसिद्धनाथांची प्रतिमा भक्तांच्या श्रद्धेचा भाग बनली आहे.
मंदिराच्या गाभाऱ्यात संत बाळूमामांची समाधी आहे, ज्यावर त्यांच्या पादुका विराजमान आहेत. या पादुकांजवळ बाळूमामांनी वापरलेल्या खडावाही भक्तांनी पूजलेल्या आहेत. समाधीच्या दोन्ही बाजूस दोन नागांच्या प्रतिकृती आहेत, ज्या त्यांच्या दिव्य रक्षणाची भावना निर्माण करतात.
गाभाऱ्याच्या दक्षिण बाजूस बाळूमामांच्या विश्रांतीचा पलंग आहे, ज्यावर त्यांनी अंतिम निद्रा घेतली होती. या पवित्र स्थळावर येणारे प्रत्येक भाविक आपल्या दुःखाच्या भाराला विसरून आनंदाने मंदिर परिसरात रमतो.
सभामंडपाच्या उजव्या बाजूला संत बाळूमामांनी आपल्या दैनंदिन जीवनात वापरलेल्या वस्तूंचे सुंदर संग्रहालय आहे. हे वस्तुसंग्रह भाविकांसाठी विशेष आकर्षणाचा केंद्रबिंदू ठरते. त्याचबरोबर, बाळूमामांच्या विविध जीवनप्रसंगातील रंगीत आणि सुंदर छायाचित्रेही प्रदर्शनासाठी ठेवलेली आहेत, जी पाहून भक्तांच्या हृदयाला एक वेगळाच आनंद मिळतो.
मंदिरात प्रवेश करण्यापूर्वी प्रत्येक भाविकाने स्नान करून स्वतःला शुद्ध करून घ्यायचे असते, कारण गाभाऱ्यात पवित्रता राखणे अत्यावश्यक मानले जाते. काही भाविक बाहेरूनच दर्शन घेतात. प्रसाद स्वरूपात तिर्थ आणि भंडारा (हळद पूड) देण्याची परंपरा येथे आहे.
या ठिकाणी भाविकांच्या कपाळावर भंडारा लावला जातो, ही एक विशेष भक्तीची चिन्ह आहे. दक्षिणा किंवा इतर काही मागणी होत नाही, मात्र श्रद्धेने कोणालाही दान करायचे असल्यास, दानपेटीत ते ठेवले जाते. भाविकांनी अर्पण केलेले नारळ, भंडाऱ्यासह परत दिले जाते, तर इतर अर्पणाच्या वस्तू मंदिरातच ठेवून घेतल्या जातात.
भक्तांनी आपले भोजन स्वतः सोबत आणायचे असते आणि मामांना नैवेद्य अर्पण करून साष्टांग नमस्कार करायचा असतो. मंदिराची प्रदक्षिणा घालण्याची परंपरा येथे पाळली जाते. मंदिराचे शिखर रंगीत आणि विविध मूर्तींनी अलंकृत असून ते अत्यंत भव्य दिसते. असंख्य उपशिखरे आणि मूर्तींनी शिखराला सुंदरता लाभली आहे.
मंदिराच्या दक्षिण बाजूस औदुंबराच्या झाडाखाली शांत आणि शीतल वातावरणात श्री गुरु दत्तात्रयांची मूर्ती आहे, ज्यांचे दर्शन घेतल्यावर प्रदक्षिणा घालण्याची पद्धत आहे. मंदिराच्या मागे दुमजली सिमेंटची बांधलेली धर्मशाळा आहे, जिथे प्रवासी, यात्रेकरू आणि भक्तांसाठी तात्पुरत्या मुक्कामाची सोय करण्यात आली आहे.
मंदिराच्या समोर विस्तृत मोकळी जागा असून पूर्व बाजूस एक भव्य दीपमाळ उभारलेली आहे. तिच्या शेजारी पिंपळाचे झाड आहे, ज्याच्या पारावर भाविक विश्रांती घेतात. या पवित्र ठिकाणापासून जवळच आदमापूर गाव आहे, जे या मंदिराच्या महत्वाची ओळख निर्माण करते.