safla-ekadashi
|| सफला एकादशी ||
हिंदू धर्मात एकादशी उपवासाला विशेष महत्त्व आहे. वर्षभरात साधारणतः 24 एकादश्या येतात, परंतु अधिकमास किंवा मलमास आल्यास त्यांची संख्या 26 पर्यंत वाढते. पद्मपुराणात युधिष्ठिराने पौष महिन्यातील कृष्ण पक्षातील एकादशीबद्दल विचारले असता, भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले की, यज्ञाच्या विधींपेक्षा एकादशीचे व्रत मला अधिक प्रिय आहे.
त्यामुळे हे व्रत आचरणे अत्यंत आवश्यक आहे. पौष महिन्याच्या कृष्ण पक्षात ‘सफला एकादशी’ येते. या दिवशी भगवान नारायणाची विधिवत पूजा केली जाते. ही एकादशी कल्याणकारी मानली जाते आणि सर्व व्रतांमध्ये ती श्रेष्ठ ठरते.
सफला एकादशीच्या दिवशी भगवान श्रीहरींची पूजा फळे, फुले आणि विविध मंत्रांनी केली जाते. धूप, दीप आणि सुगंधी द्रव्यांनी त्यांची आराधना करावी. या दिवशी दीपदानाचे विशेष महत्त्व आहे. रात्री वैष्णव भक्तांसोबत नामसंकीर्तन करत जागरण करावे. असे मानले जाते की, एकादशीच्या रात्री जागृत राहिल्याने जो पुण्यप्राप्ती होते, ती हजारो वर्षांच्या तपश्चर्येनेही मिळणे कठीण आहे.
श्रीकृष्णाने सांगितले आहे की, व्रताच्या आदल्या दिवशी म्हणजेच दशमीला शुद्ध आणि सात्त्विक भोजन एकदाच घ्यावे. या दिवशी मन, वाणी आणि कृतीने सात्त्विक राहणे आवश्यक आहे. उपवास करताना सांसारिक सुखांचा त्याग करून मनात नारायणांचे चिंतन करावे. एकादशीच्या पहाटे स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावीत.
कपाळावर श्रीखंड चंदन किंवा गोपीचंदनाचा टिळा लावावा. कमळाची फुले, वैजयंती माला, गंगाजल, पंचामृत, धूप आणि दीप यांनी लक्ष्मी-नारायणांची पूजा करावी. संध्याकाळी इच्छा असल्यास दानधर्म करून पुण्य कमवावे. दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच द्वादशीला परमेश्वराची पूजा करून ब्राह्मणांना भोजन घालावे आणि त्यांना दक्षिणेसह विदाई द्यावी.
सफला एकादशीचे व्रत पाळणारे आणि रात्री भजन-कीर्तनात जागरण करणारे भक्त यज्ञातून मिळणाऱ्या फळांपेक्षा अधिक पुण्य कमावतात. पद्मपुराणाच्या उत्तरखंडात या एकादशीच्या व्रताची महती विस्ताराने सांगितली आहे. या व्रताच्या प्रभावाने पापी व्यक्तीही पापमुक्त होऊन मुक्तीचा मार्ग प्राप्त करते. भक्तिपूर्वक हे व्रत करणाऱ्या व्यक्तीवर भगवान विष्णूंची कृपा होते आणि त्याला जीवनात सुख-समृद्धी प्राप्त होते.
सफला एकादशीचे नावाप्रमाणेच त्याचे परिणाम शुभ आणि लाभदायक आहेत. भगवान श्रीकृष्णाने या व्रताचे खूप महत्त्व सांगितले आहे. हे व्रत पाळणाऱ्या व्यक्तीला जीवनात सर्वोच्च सुख मिळते आणि मृत्यूनंतर त्याला विष्णुलोकात स्थान प्राप्त होते. हे व्रत अत्यंत पवित्र आणि पुण्यदायी मानले जाते. त्यामुळे भक्तांनी श्रद्धेने आणि नियमांचे पालन करत हे व्रत अवश्य करावे.
