तीर्थक्षेत्र
renukamata-mandir-kedgaon
|| तीर्थक्षेत्र ||
रेणुकामाता मंदिर केडगाव एक ऐतिहासिक दर्शन-
केडगावमधील श्री रेणुकामाता मंदिर नगर रेल्वे स्टेशनपासून सुमारे एक मैल अंतरावर स्थित आहे. शहराच्या काठावर स्थित असलेल्या या मंदिराचा इतिहास अत्यंत प्राचीन आहे. पेशवेकाळातील राजवाडे आणि सरदारांनी देवीच्या भक्तीच्या अर्पण म्हणून हे मंदिर उभारले.
हे क्षेत्र घनदाट निवंडूगाच्या झाडांनी वेढलेले आहे आणि विविध वृक्षांमुळे जंगलाचे स्वरुप प्राप्त झाले आहे. या जंगलात वाघांची मुक्तपणे वावरण्याची परवानगी होती. रात्री देवीच्या दर्शनासाठी वाघोबांची स्वारी मंदिराजवळ डरकाळ्या फेकत येई, त्यामुळे सायंकाळच्या आरतीनंतर लोक घरांच्या मार्गे परत जात.
मंदिराबद्दलची एक प्रसिद्ध आख्यायिका अशी आहे की, पूर्वी गुरव कुटुंबात श्री रेणुकामातेच्या आशीर्वादाने पुत्ररत्न प्राप्त झाले. या बाळाचे नाव भवानी ठेवण्यात आले. भवानीने श्री रेणुकामातेची अखंड मनोभावे सेवा केली आणि श्री क्षेत्र माहूरगड हे त्यांचे मुख्य श्रद्धास्थान ठरले. माहूरगड हे साडेतीन शक्तीपीठांतील एक प्रमुख पीठ आहे. भवानी गुरव त्यांच्या निस्सीम भक्तीमुळे देवीला अत्यंत प्रसन्न झाले.
देवीने त्यांना सांगितले की, मी तुझ्यासोबत येईल आणि भवानी गुरव आनंदाने परतीच्या प्रवासाला लागले. केडगावच्या परिसरात येताच, त्यांनी मागे वळून पाहिले आणि देवीचे दर्शन घेतले, मात्र देवी जागेवरच अंतर्धान पावली. आज त्या जागेवर स्वयंभू श्री रेणुका देवीची मूर्ती आहे, जी माहूरगडासारखीच आहे. देवीच्या समोर ज्या ठिकाणी भवानी गुरवाने वळून पाहिले तेथे पादुका आहेत.
रेणुकादेवीच्या मूर्तीच्या बाजूला तुळजाभवानीची मूर्ती स्थित आहे. मंदिराच्या उजवीकडील श्री महादेवाचे मंदिर शिवभक्तीसाठी दर्शनाचे एक महत्वपूर्ण स्थान आहे. याच परिसरात छोटासा विठ्ठल रुक्मिणी मंदिर आणि भैरवनाथ मंदिरही आहे. दैवदैठण येथील संत शिरोमणी श्री.
निंबराज महाराज काशीयात्रेवरून गंगेची कावड घेऊन परतत असताना देवीने गवळणीच्या स्वरुपात दर्शन दिले. त्यांनी देवीला आपली भूक मिटवण्यासाठी विनवणी केली आणि देवी दूधाच्या माठासह त्यांच्याजवळ आली. या घटनेने निंबराज महाराज देवीच्या भक्तीला समर्पित झाले.
मंदिराच्या आजुबाजुच्या परिसरात कोणतीही वस्ती नसतानाही, निंबराज महाराज भुकेने व्याकूळ झाले होते. देवीच्या कृपेमुळे, त्यांनी काशीयात्रेवरून आणलेली गंगेची कावड मंदिराच्या बारवेमध्ये ओतली. आजही बारवे उन्हाळ्यात पाण्याने भरलेले असते.
नवरात्रीच्या काळात येथे महिलांची घटी राहते. मंदिराबाहेर एक प्राचीन दीपमाळ आहे आणि आसपास ओवर्‍या आहेत जिथे भक्त राहू शकतात. मंदिराची पूजा चार गुरवांच्या कुटुंबात विभागली आहे. मंदिराभोवती उंच तट आहे आणि मुख्य मंदिरासमोर एक प्रशस्त प्रांगण आहे.
भक्तांसाठी एक सुंदर बगिचा आणि यात्रा उत्सवासाठी सजवलेले क्षेत्र आहे. नवरात्रीतील सातव्या दिवशी येथे भव्य यात्रा आयोजित केली जाते. नवमीस मोठा होम होतो आणि दसर्‍याच्या दिवशी शस्त्रपूजन आणि देवीच्या पारंपरिक दागिन्यांचा समावेश असतो. सीमोल्लंघनाच्या दिवशी मानाच्या काठ्यांची श्री रेणुकामातेच्या दर्शनाने होऊन उत्सवाची समाप्ती होते.