prahlad-maharaj-ramdasi-charitra
प्रल्हाद महाराज रामदासी
बालपण:
मेहकर तालुक्यातील वेणी या छोट्याशा खेडेगावात, सात्त्विक आणि धर्मनिष्ठ दांपत्य मुकुंदशास्त्री काळे आणि गंगाबाई यांच्या पोटी प्रल्हाद महाराजांचा जन्म १८९३ साली झाला. त्यांचे प्रारंभिक शिक्षण रिसोड येथे चौथी इयत्तेपर्यंत झाले. त्या काळात शाळेत एकदा शिक्षकांनी सर्व मुलांना टोळ मारण्यासाठी बाहेर जाण्याचा आदेश दिला होता.
परंतु प्रल्हाद महाराजांनी या हिंसक कृत्याला ठामपणे नकार दिला आणि शाळा कायमची सोडली. ‘अहिंसा परमो धर्मः’ हे तत्त्व त्यांनी लहानपणापासूनच आत्मसात केले होते आणि कोणत्याही जीवाची हानी करण्यास ते तयार नव्हते.
प्रल्हाद महाराजांना बालवयातच भौतिक जीवन फिके आणि रुक्ष वाटू लागले होते. त्याउलट, अध्यात्मात त्यांना खरी ओढ निर्माण झाली. त्यामुळे त्यांनी रिसोड येथील सखाजीशास्त्री यांच्याकडून अध्यात्माचे प्रारंभिक धडे घेतले. काळे कुटुंबात दिवसभर पूजा, जप, अग्निहोत्र, अन्नदान आणि उपासना यांचे वातावरण असे.
हे सर्व अध्यात्माला पोषक आणि प्रेरक होते. या संस्कारमय वातावरणाचा परिणाम प्रल्हाद महाराजांच्या जीवनावर झाला आणि त्यांचे मन सुसंस्कृत झाले. वयाच्या आठ-दहा वर्षांपासूनच ते घरातील अंधाऱ्या खोलीत किंवा साखरखेर्डा येथील जवळच्या गुहेत जाऊन जप करत असत. रात्र झाली तरी ते घरी परतत नसल्याने कुटुंबीय चिंतेत पडून त्यांचा शोध घेत असत.
प्रल्हाद महाराजांचे कोवळे मन लहानपणापासूनच सद्गुरूच्या शोधात होते. अशातच त्यांची भेट चिखली तालुक्यातील किन्होळा गावी रामानंद महाराजांशी झाली. त्यानंतर १९१० मध्ये हनुमान जयंतीच्या पवित्र दिवशी साखरखेर्डा येथे प्रल्हाद महाराजांनी रामानंद महाराजांचा आशीर्वाद घेऊन त्यांचे शिष्यत्व स्वीकारले.
विवाह:
वयाच्या सोळाव्या वर्षी प्रल्हाद महाराजांचा विवाह मेहकर येथील बालाजी मंदिरात कृष्णाबाई यांच्याशी झाला. हा विवाह रामानंद महाराजांनीच निश्चित केला होता. लग्नाच्या पहिल्याच भेटीत या नवदाम्पत्याने आजीवन ब्रह्मचर्याचे व्रत पाळून अखंड रामसेवा करण्याचा संकल्प केला आणि तो त्यांनी आयुष्यभर खरा करून दाखवला.
१९१८ साली महाराजांवर मोठी आपत्ती कोसळली. अवघ्या पंधरा दिवसांत इन्फ्लूएंझाच्या साथीने त्यांचे वडील, दोन मोठे भाऊ आणि भावजयी यांचा मृत्यू झाला. या दुःखद घटनेने महाराजांवर दुःखाचा डोंगर कोसळला आणि संपूर्ण कुटुंबाची जबाबदारी त्यांच्यावर येऊन पडली. तरीही या कठीण प्रसंगात त्यांची गुरुसेवा आणि रामभक्ती यात कधीही खंड पडला नाही. रामानंद महाराज जे सांगतील, ते प्रल्हाद महाराज तंतोतंत पाळतील, असा त्यांचा स्वभाव होता.
१९२० साली रामानंद महाराजांनी गृहदानाचा संकेत देताच प्रल्हाद महाराजांनी आपले घर आणि सर्व संपत्ती ब्राह्मणांना दान केली. गृहदानानंतरही त्यांनी गोदान, धनदान, अन्नदान आणि नामदान असे दानाचे कार्य अविरत चालू ठेवले.
कार्य:
प्रल्हाद महाराजांनी अनेक ठिकाणी राम आणि हनुमानाची मंदिरे उभारली. त्यांनी आपले संपूर्ण जीवन रामनामाच्या प्रसारासाठी आणि प्रचारासाठी वाहून घेतले. भजन, कीर्तन, प्रवचने, उपासना, १३ कोटी रामनामांचा जप, यज्ञ, रामायण आणि भागवत सप्ताह, तीर्थयात्रा यांसारख्या माध्यमांतून त्यांनी लोकांना भक्तिमार्गाकडे वळवले. त्यांचा सर्वाधिक भर रामनामावर होता. ते भक्तांना नेहमी सांगत, “रामनाम जपा, प्रत्येक क्षणी रामाचा विचार करा.
नामाशिवाय दुसरे काही तत्त्व नाही. देवाचे स्मरण म्हणजे जीवन आणि विस्मरण म्हणजे मरण, हे लक्षात ठेवा. मानवाला जे सुख-दुःख भोगावे लागते, ते सर्व रामाच्या इच्छेने घडते. राम सर्वकाही करू शकतो किंवा न करू शकतो, हे निश्चित जाणा. सतत नामस्मरणाने रामाची कृपा मागा, तो तुमचे कल्याण करील.” ज्यांचा जन्म नामासाठी झाला आणि ज्यांनी आयुष्यभर नामातच वास केला, असे प्रल्हाद महाराज होते. ते नामाचे चालते-बोलते रूपच बनले होते आणि म्हणूनच त्यांना नामावतार म्हणून ओळखले जाऊ लागले. त्यांचा शिष्यवर्गही खूप मोठा आहे.
मृत्यू:
१९७५ साली प्रल्हाद महाराजांना प्रोस्टेट ग्रंथी आणि हर्नियाचा त्रास सुरू झाला. त्यांच्यावर शस्त्रक्रिया यशस्वी झाली, तरीही त्यांची प्रकृती हळूहळू खालावत गेली. पण या काळातही त्यांचे रामनामाचे स्मरण कधी थांबले नाही. ते दररोज साठ हजार रामनामांचा जप करत असत.
या काळात इंदूरचे प्रसिद्ध वैद्य श्रीरामनारायणशास्त्री यांनी महाराजांची प्रकृती बारकाईने तपासली आणि नाडी परीक्षण केले. असे सांगितले जाते की, वैद्यराजांना महाराजांच्या नाडीतून रामनामाचा ध्वनी ऐकू आला, असे त्यांनी ठामपणे सांगितले.
कार्तिक शुक्ल चतुर्थी, १९७९ रोजी प्रल्हाद महाराजांनी या जगाचा निरोप घेतला. त्यांचे संपूर्ण जीवन रामनामाला अर्पण झाले होते आणि त्यांचा अंतही रामनामातच झाला.