तीर्थक्षेत्र
pithapur-tirthakshetra
|| तीर्थक्षेत्र ||
स्थान: इस्ट गोदावरी जिल्हा, आंध्रप्रदेश
सत्पुरूष: श्रीपाद श्रीवल्लभ स्वामी महाराज
विशेष: श्रीपाद श्रीवल्लभ यांचे जन्मस्थान, कुकुटेश्वर मंदिर, अनघा लक्ष्मी मंदिर, सत्यनारायण मंदिर
पादुका: श्रीपाद पादुका
श्रीपादांचे जन्मस्थान–
आंध्र प्रदेशातील पीठापूर गावामध्ये एक उपकारक ब्राह्मण, आपळराजा, आपल्या पतिव्रते सुमति यांच्यासोबत राहात होता. सुमति सदा अतिथीसेवा करत असे आणि एकदा त्यांच्या घरात श्राद्धकर्म सुरू असताना श्रीदत्तात्रेय अतिथी म्हणून आले. त्या वेळी ब्राह्मण घरात नव्हता, त्यामुळे सुमति यांनी श्रीदत्तात्रेयांना भिक्षा दिली.
श्रीदत्तात्रेयांनी प्रसन्न होऊन तिला तिच्या मनातील इच्छा विचारली. सुमति म्हणाल्या की, त्यांना एक ज्ञानवंत पुत्र हवा आहे. श्रीदत्तात्रेयांनी तिला आश्वस्त केले की, तिला एक महान पुत्र होईल जो तिच्या दारिद्र्याचा नाश करील. हा संवाद झाल्यावर श्रीदत्तात्रेय अदृश्य झाले आणि सुमति यांना पुत्ररत्न प्राप्त झाले, ज्याचे नाव श्रीपाद ठेवले गेले.
सात वर्षांचा झाल्यावर श्रीपादने वेद आणि अन्य धार्मिक ग्रंथ शिकले. १६ व्या वर्षी, जेव्हा त्याच्या पालकांनी त्याचा विवाह करण्याचे ठरवले, त्याने ते नाकारले आणि तीर्थयात्रेला जावे असे सांगितले. त्याने आपल्या पालकांना आश्वस्त केले की तो त्यांच्या इच्छांनुसार कार्य करील आणि त्यांच्या अक्षहीन व अपंग बंधूंना शारीरिक व मानसिक आरोग्य प्राप्त करून देईल. या वचनानुसार, श्रीपाद श्रीवल्लभांनी त्यांच्या पालकांना दर्शन दिले आणि पीठापूर सोडले.
पीठापूर हे श्रीपाद श्रीवल्लभ महाराजांचे जन्मस्थान आहे आणि येथे श्रीदत्तात्रेय नियमितपणे भिक्षेस येतात. पादगया या ठिकाणी पौराणिक पायाचा ठसा आहे असे मानले जाते. येथे कुकुटेश्वर मंदिरात भगवान शंकर कुक्कुटेश्वर रूपात स्थित आहेत, आणि हे एक शक्तीपीठ आहे.
पिठापूर गाव, गोदावरी जिल्ह्यातील आंध्र प्रदेशातील एका लहानशा ठिकाणी स्थित आहे. येथील श्रीपाद श्रीवल्लभांचे जन्म आणि कार्य वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. त्यांच्या जन्माच्या दिवशी भाद्रपद शु. चतुर्थीला जन्मलेले श्रीपाद श्रीवल्लभ वडिलोपार्जित गोत्रात आणि आपस्तंब सूत्रात आले.
पीठापूरच्या मंदिरात श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्री दत्तात्रेय, आणि श्री नृसिंहसरस्वती यांचे सुंदर आणि दिव्य मूर्तीकलेचे दर्शन मिळते. हे मंदिर पहाटे ५.०० वाजता उघडते आणि संध्याकाळी ७.०० वाजता बंद होते. मंदिरातील वातावरण आनंददायक व शांतीदायक असते. पालखी सोहळ्यात भक्तांनी स्वच्छ लुंगी व सोवळा घालावा लागतो. पालखी फुलांनी सजवलेली असते आणि श्रीपाद श्रीवल्लभांची चांदीची मूर्ती त्यात विराजमान असते.
उत्सवांची वेळ-
- श्रीपाद श्रीवल्लभ स्वामी जयंती
- श्री दत्तजयंती
- श्री गुरूद्वादशी
- श्री कृष्णाष्टमी
- श्री पू. वासूदेवानंद सरस्वती जयंती
- गुरूपौर्णिमा
या क्षेत्रामध्ये विविध धार्मिक सेवा व उत्सवांचे आयोजन केले जाते, आणि भक्तांनी येथील धार्मिक वातावरणाचा आनंद घेण्याची संधी मिळवावी. पीठापूर हे एक आदर्श तीर्थक्षेत्र असून, येथे भक्तांची संख्याही मोठ्या प्रमाणात असते.
पुरातन काळात दक्ष प्रजापतीने एक भव्य यज्ञ आयोजित केला होता. या यज्ञामध्ये सर्व देवता, यक्ष, गरूड, गंधर्व, किंपुरुष, महर्षी, विष्णू, ब्रह्मा यांना आमंत्रित केले होते, परंतु भगवान शंकरांना या यज्ञासाठी निमंत्रण देण्यात आले नव्हते. यामुळे भगवान शंकरांची पत्नी सती देवी (दक्ष प्रजापतींची कन्या) आपल्या वडिलांना भेटण्यासाठी यज्ञस्थळी गेली. तिथे सतीने भगवान शंकरांना निमंत्रित न केल्याबद्दल दक्ष प्रजापतीला विचारले, पण दक्ष प्रजापतीने भगवान शंकरांची अवहेलना केली, ज्यामुळे सती देवीला खूप दुःख झाले.
सती देवीने यज्ञस्थळी गेल्यावर तिथे असलेल्या योगाग्नीने आत्मदहन केले. भगवान शंकरांनी तिच्या शरीराचा तांडव करताना तिचा देह खांद्यावर घेतला. भगवान विष्णूने सुदर्शन चक्र वापरून त्या देहाचे तुकडे केले. सती देवीच्या शरीराचे विविध भाग विविध ठिकाणी पडले. त्यातले एक भाग पिठापुरमध्ये पडले, त्यामुळे त्या स्थळाला ‘फुर हुत्तिका शक्तीपीठ’ असे नाव देण्यात आले. पूर्वीचे नाव पीठिकापूर आणि आजचे नाव पिठापुर आहे. श्रीपाद श्रीवल्लभ म्हणतात, “श्री पीठिकापूर हे माझे अत्यंत प्रिय स्थान आहे.”
पिठापूर येथे श्रीपाद श्रीवल्लभांच्या मातेसाठी एक पादुका प्रतिष्ठापना झाली. श्रीपाद श्रीवल्लभ म्हणतात, “माझा जन्म आणि कर्म अत्यंत दिव्य आहे, हे एक रहस्य आहे. तु श्री पीठिकापुरातील माझ्या पादुका प्रतिष्ठा स्थळापासून पाताळात जाऊन काल नागाची भेट घेऊन ये.”
पीठापुराचे महत्त्व खूप आहे. कुक्कुटेश्वर मंदिरासमोर एक १२१ Χ १२१ फूटाचा तलाव आहे. येथे पिंडदान केल्यास आत्म्यास मुक्ती मिळते. मंदिराच्या मागील भागात चार हात आणि तीन शिरे असलेले स्वयंभू श्रीदत्त मंदिर आहे, हे एक प्रमुख शक्तीपीठ आहे.
पिठापुराचे ऐतिहासिक महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. गयासुराच्या शरीरावर देवतांनी यज्ञ केला आणि त्याचे मस्तक गयेला व पाय पिठापुरला ठेवले. म्हणून या ठिकाणास ‘पादगया’ असे नाव मिळाले. गयासुरास सूर्यास्त होईपर्यंत उठू नको असे सांगण्यात आले, परंतु भगवान शंकराने कुक्कुटाचे रूप घेऊन बांग दिली आणि गयासुर सकाळ झाली समजून उठला. त्यानंतर भगवंताने त्याचा उद्धार केला, हे कुक्कुटेश्वर देवस्थान पिठापुरात आहे.
दक्ष यज्ञामध्ये सती देवीने योगाग्नीने आत्मदहन केले. भगवान शंकराने त्या देहाचा तांडव करताना घेतला. भगवान विष्णूने सुदर्शन चक्राने त्या देहाचे तुकडे केले आणि त्या भागांचे शक्तीपीठ झाले. प्रमुख अष्टादश शक्तीपिठांपैकी पुरुहुत्तिका हे शक्तीपीठ पिठापुरात आहे.
या परिसरात काळाग्नीशमन दत्त मंदिर आहे, जे काळ्या पाषाणातले दत्तमूर्ती असलेले आहे, हे अत्यंत तेजस्वी व जागृत आहे. हे मंदिर श्रीपाद श्रीवल्लभांच्या काळापासून अस्तित्वात आहे असे मानले जाते. श्रीपाद श्रीवल्लभांचे अद्वितीय अस्तित्व या परिसराच्या स्पंदनांतून व्यक्त होते.
श्रीपाद श्रीवल्लभ चरितामृत अध्याय ३० मध्ये श्रीपादप्रभू म्हणतात, “भविष्यात श्री पीठिकापुरातील माझ्या जन्मस्थानी महासंस्थान निर्माण होईल. श्रीपीठिकापुर, श्यामलांबापूर आणि वायसपूर अग्रहार यांचे संयोग होऊन एक महानगर बनेल. माझ्या देवस्थानाचे दर्शन घेण्यासाठी भक्तांची मोठी गर्दी होईल. कलियुगात अनेक आश्चर्ये घडतील, वशिष्ठ महामुनींचा अंश घेऊन जन्मास आलेला साधक श्रीपादश्रीवल्लभ संस्थानचा पूजारी होईल. त्याच्याबरोबर दिव्य लीला व दिव्य विनोद चालत राहतील.”
पिठापूर हा आंध्र प्रदेशातील पूर्ण गोदावरी जिल्ह्यातील एक महत्वाचे गाव आहे. येथे श्रीपाद श्रीवल्लभांचे जन्मस्थान आहे. येथील दत्तमंदिरात श्री दत्तगुरू व श्रीनृसिंहसरस्वती यांच्या मूर्त्या आहेत. येथे कुंतीमाधव मंदिर आहे, जे पांडवांची माता कुंतीने माधवाची पूजा केली, म्हणून हे स्थान अत्यंत पवित्र मानले जाते.
श्रीपाद श्रीवल्लभांचे निवासस्थान अत्यंत पवित्र आणि शांत आहे. येथे अभिषेक व लघुरुद्र केल्यास भक्तांना सेवा अर्पण करता येते. सायंकाळी ७ वाजता पालखी सेवा असते. स्नान करून सोवळे घालून भक्त पादूकांच्या पालखीत सहभागी होऊ शकतात. संस्थान तर्फे भोजन आणि चहा मोफत उपलब्ध आहे. हे स्थान अत्यंत प्रसन्न व पवित्र आहे. मंदिरातून निघताना डोळे पाणावलेले असतात आणि भक्त पुन्हा येण्याचे आश्वासन देऊनच निरोप घेतात.
पिठापूरची वैशिष्ट्ये–
- श्रीपाद श्रीवल्लभांनी सर्व बालपणाचा काळ येथेच व्यतीत केला.
- कुक्कुटेश्वर, कालाग्नीशमन दत्त, पादगया यासारख्या जागृत स्थाने येथे आहेत.
- श्रीपाद श्रीवल्लभांचे सर्व चमत्कार व लीला याच ठिकाणी घडल्या.
- श्रीपाद श्रीवल्लभ औदुंबर वृक्षाखाली विश्रांती घेत असत.
- त्यांच्या आज्ञेनुसार पादुका आणि श्रीच्या मूर्त्या त्याच जागी स्थापन करण्यात आल्या.
- श्रीपाद श्रीवल्लभांच्या इच्छेनुसार भक्त पिठापूर येऊ शकतात, आणि त्यांच्या कार्ये सिद्धीस जातील.
- चित्रा नक्षत्रात पूजा अर्चा व श्रीपाद चरितामृताचे पारायण करणाऱ्यांना सर्व सिद्धी मिळतील.
- येथे आलेल्या सर्वांची बाधा व पिडा नष्ट होतात आणि ते सुखी होतात.
- रक्षाबंधन दिवशी पिठापूरी येथे वास्तव्य करून श्रीपाद श्रीवल्लभांना अर्चना केल्यास सर्व संकटांचे निवारण होते.