panchamukhi-sri-gayatridevi
|| तीर्थक्षेत्र ||
पंचमुखी श्रीगायत्री देवी: एक अपूर्व दैवी सौंदर्य–
गायत्री देवीचे हे अत्यंत दुर्मिळ पंचमुखी रूप आपल्याला सर्वत्र पाहायला मिळत नाही. महाडजवळील गोरेगाव येथे स्थित असलेल्या या मंदिराचे स्वरूप अत्यंत अद्वितीय आहे. येथे स्थित असलेले पंचमुखी श्रीगायत्री देवीचे मंदिर, कोकणातील ग्रामदैवतांपेक्षा खूप वेगळे आहे.
महाड गोरेगावची अद्वितीय गायत्री माता–
कोकणातील महाड गोरेगाव हे पंचमुखी श्रीगायत्री देवीच्या मंदिरासाठी प्रसिद्ध आहे. यासंदर्भात, या मंदिरातील मूळ देवता म्हणजेच आदिशक्ती, गायत्री माता आहेत, जी सूर्योपास्य देवता मानली जाते. हे मंदिर सुमारे सव्वाशे वर्ष जुने असून, महाराष्ट्रातील काहीच गायत्री देवीच्या मंदिरांमध्ये याचे विशेषत्व आहे.
मंदिरातील वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व–
या गावात अनेक ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वैशिष्ट्ये आहेत. ८०० वर्षांपूर्वीच्या मल्लिकार्जुन मंदिराचा येथील ऐतिहासिक वारसा आणि अन्य पुरातन मंदिरांचा वैभव यामुळे हे गाव अनोखे आहे. वरदेश्वर मंदिरातील उभा नंदी आणि विठोबाचे ३०० वर्ष जुने मंदिर यांचा संगम याठिकाणी आहे.
गायत्री मातेचे पंचमुखी स्वरूप–
गायत्री देवीची मूळ मूळ पंचमुखी आणि दशभुजांची आहे. देवीचे प्रत्येक मुख एक अद्वितीय रूप दर्शवते:
- गायत्री देवीचे मध्य मुख: हे गायत्री देवीचे असलेले आहे, ज्याचे रंग विविध आहेत.
- उजवीकडील पहिले मुख: गणपतीचे आहे, ज्यात पाश आणि अंकुश धारण केलेले आहे.
- उजवीकडील दुसरे मुख: श्रीसूर्यनारायणाचे आहे, जे अभय आणि वरद देणारे आहे.
- डावीकडील पहिले मुख: यमपाशीचे आहे, ज्यात लगाम आणि शुभ्रकपाल आहे.
- डावीकडील दुसरे मुख: श्रीविष्णूचे आहे, ज्यात चक्र धारण केलेले आहे.
गायत्री देवीचे महत्त्व–
गायत्री देवी ही आद्यशक्तिच्या पाच स्वरुपांपैकी एक मानली जाते. ती वेदामाता म्हणूनही ओळखली जाते. गायत्री देवी म्हणजे ज्ञान आणि विज्ञानाची तेजस्वी मूळ आहे. तिच्या तीन त्रिकाळ पूजा सकाळी, मध्यान्हकाळी आणि संध्याकाळी वेगवेगळ्या रूपांत केली जाते, ज्यात प्रत्येक स्वरूप एक विशिष्ट दैवी शक्ती दर्शवते.
मंदिरातील अन्य देवता आणि यंत्रे–
या मंदिरात अन्य देवी-देवतांच्या यंत्रांची देखील पूजा केली जाते. यांत्रिक शक्तीची स्तोत्रे स्थानिक माहितीच्या आधारावर महत्त्वाची आहेत.
गायत्री देवीच्या विविध रूपांचे वर्णन आणि त्यांच्या ऐतिहासिक संदर्भामुळे हे मंदिर अनमोल मानले जाते. पंचमुखी गायत्री माता या ठिकाणी एक दैवी अद्वितीयता दर्शवते, जी प्राचीन ग्रंथांमध्ये देखील वर्णित आहे.