omkareshwar-jyotirlinga
|| तीर्थक्षेत्र ||
|| ओंमकारेश्वर-ज्योतिर्लिग ||
ॐकारेश्वर मंदिर हे एक महत्वाचे हिंदू तीर्थक्षेत्र आहे, जे मध्य प्रदेशाच्या खांडवा जिल्ह्यात स्थित आहे. हे मंदिर नर्मदा नदीच्या मंधाता किंवा शिवपुरी नावाच्या बेटावर वसलेले आहे. या मंदिराचे महत्त्व विशेषतः भगवान शंकराच्या बाराशिव ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असण्यामुळे आहे.
ॐकारेश्वर मंदिर मोरटक्का गावापासून सुमारे १२ मैल (२० किलोमीटर) अंतरावर आहे. या मंदिराची खासियत म्हणजे ते हिंदू धर्माच्या पवित्र चिन्ह ॐ च्या आकारात बांधले गेले आहे.
ॐकारेश्वर मंदिर परिसरात दोन प्रमुख मंदिरे आहेत – ॐकारेश्वर आणि अमरेश्वर. ॐकारेश्वराचे मंदिर नर्मदा नदीच्या काठावर स्थित आहे आणि त्याचा आकार ॐ च्या चिन्हासारखा आहे. नर्मदा नदीला भारतात पवित्र मानले जाते आणि तिच्या काठावर असलेल्या या मंदिराची विशेषता ही आहे की, येथे एकूण ६८ तीर्थस्थळे आहेत.
याशिवाय, येथे १०८ प्रभावशाली शिवलिंगे आहेत, ज्यात दोन ज्योतिर्लिंगे देखील समाविष्ट आहेत. मध्य प्रदेशातील प्रसिद्ध १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी एक म्हणजे महाकाल मंदिर उज्जैन येथे आणि दुसरे म्हणजे अमरेश्वर मंदिर ॐकारेश्वर येथे आहे.
इतिहास – ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग
ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंगाच्या परिसरात एक पवित्र परंपरा आहे जी देवी अहिल्याबाई होळकरांच्या काळापासून अस्तित्वात आहे. प्रत्येक वर्षी एक विशिष्ट दिवशी, येथे १८ हजार मातीची शिवलिंगे तयार केली जातात आणि त्या शिवलिंगांची पूजा करून, नंतर ती नर्मदा नदीत विसर्जित केली जातात. हा धार्मिक विधी मानाच्या आणि पवित्रतेच्या प्रतीक म्हणून पारंपारिकपणे केला जातो.
कथा – ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग
ओंकारेश्वरच्या ऐतिहासिकतेची कथा राजा मांधाताची आहे, ज्यांनी नर्मदा नदीच्या किनाऱ्यालगतच्या पर्वतावर कठोर तपस्या केली. त्यांच्या या तपस्येने भगवान शिवाला प्रसन्न केले आणि शिवाने त्यांना येथेच निवास करण्याचे वरदान दिले. त्यामुळे या तीर्थक्षेत्राचे नाव ‘ओंकार-मान्धाता’ असे झाले आणि ते त्यानंतर ओंकारेश्वरच्या नावाने प्रसिद्ध झाले.
ओंकारेश्वरातील अन्य देवळे–
ओंकारेश्वर तीर्थक्षेत्रात अनेक महत्वाची धार्मिक स्थळे आणि मंदिरे आहेत. येथे चोवीस अवतार, माता घाट (सेलानी), सीता वाटिका, धावड़ी कुंड, मार्कण्डेय शिला, मार्कण्डेय संन्यास आश्रम, अन्नपूर्णाश्रम, विज्ञान शाळा, बड़े हनुमान, खेड़ापति हनुमान, ओंकार मठ, माता आनंदमयी आश्रम, ऋणमुक्तेश्वर महादेव, गायत्री माता मंदिर, सिद्धनाथ गौरी सोमनाथ, आड़े हनुमान, माता वैष्णोदेवी मंदिर, चाँद-सूरज दरवाजे, वीरखला, विष्णु मंदिर, ब्रह्मेश्वर मंदिर, शेगावचे गजानन महाराज यांचे मंदिर, काशी विश्वनाथ, नरसिंह टेकडी, कुबेरेश्वर महादेव आणि चन्द्रमोलेश्वर महादेवाचे मंदिर यांचा समावेश आहे.
ओंकारेश्वरला कसे पोहोचावे-
ओंकारेश्वर इंदूरपासून ७७ किलोमीटर अंतरावर आहे आणि इंदूर-खांडवा महामार्गावर स्थित आहे. ॐकारेश्वर रेल्वे स्थानक गावापासून १२ किलोमीटर दूर आहे. याशिवाय, नर्मदा नदीतील होड्यांच्या सहाय्यानेही ओंकारेश्वरला पोहोचता येते. खांडवा शहरापासून ओंकारेश्वर ७२ किलोमीटर अंतरावर आहे.