mohiniraj-mandir-sri-kshetra-nevasa
|| तीर्थक्षेत्र ||
हिनीराज मंदिर, श्री क्षेत्र नेवासा-
बांधकाम-
मोहिनीराज मंदिराचे बांधकाम हेमाडपंथी स्थापत्यशैलीत केलेले आहे. प्रत्येक दगडावर नक्षी काम आहे, ज्यामध्ये विविध मूर्त्या कोरलेल्या आहेत. हा प्राचीन मंदिर अहिल्याबाईंच्या दिवाण श्री चंद्रचूड जहागीरदार यांच्या प्रयत्नांनी तयार करण्यात आले. मंदिराचे बांधकाम उंचावर आहे, आणि प्रवेशद्वार उत्तर दिशेला आहे.
प्रवेशद्वारावर भालदार व चोपदार यांच्या मूर्त्या आहेत. सभामंडपात प्रवेश केल्यावर, पूर्वेकडे तोंड केल्यास, भव्य गाभाऱ्यात उंच सिंहासनावर बसवलेल्या श्री मोहिनीराजाच्या ४.५ फूट उंच मूर्तीकडे पाहता येते. ह्या मूर्तीस शंख, चक्र, गदा, अमृताची कूपी, नथ, कंबरपट्टा, मुकुट, तोडे व पितांबर यांचे अलंकरण आहे, जे मनाला शांती व प्रसन्नता प्रदान करते. ह्या मूर्तीसोबतच श्री लक्ष्मीची मूर्तीदेखील आहे.
आख्यायिका-
समुद्रमंथनाच्या वेळेस १४ रत्ने प्रकट झाली, त्यामध्ये अमृत एक होते. अमृताचे वाटप श्री विष्णूंकडे सोपवण्यात आले. विष्णूने मोहिनीचे (अर्धनारीनटेश्वर) रूप धारण करून देव आणि दानव यांच्यात अमृत व मदिरेचे वाटप युक्तीने केले. देवांना अमृत देण्यात आले आणि दानवांना मदिरा.
मात्र, राहू आणि केतू हे दानव अमृताच्या वाटपास सजग झाले आणि देवांच्या पंक्तीत बसले. मोहिनीरूपातल्या विष्णूने त्यांना अमृत दिले, पण त्यांना चटकन लक्षात आले आणि सुदर्शन चक्राने त्यांचे शीर छेदले, तरी ते अमर झाले. या घटनांचा उल्लेख नेवासे येथील श्री मोहिनीराजाच्या मंदिरात साजरा केला जातो.
उत्सव-
श्री मोहिनीराजाचा उत्सव माघ शुक्ल सप्तमी म्हणजे रथसप्तमीपासून सुरू होतो. पौर्णिमेच्या दिवशी कुलार्म व कुलाचार साजरे केले जातात. मंदिरात भागवत सप्ताह आयोजित केला जातो आणि उत्सव पुढील पाच दिवस चालतो. या उत्सवात कीर्तन, गायन आणि भोजनाचे आयोजन केले जाते, आणि उत्सवाची सांगता काल्याने केली जाते.