mangasuli-khandoba-tirtakshetra
|| तीर्थक्षेत्र ||
मंगसुळी हे भारताच्या उत्तर कर्नाटक प्रदेशातील एक ऐतिहासिक गाव आहे, जे कर्नाटक राज्यातील बेलगावी जिल्ह्यातील अथणी तालुक्यात स्थित आहे. या गावात मुख्यतः मराठी आणि कन्नड भाषिक लोकांची वस्ती आहे.
धार्मिक महत्त्व – मंगसुळी खंडोबा देवस्थान-
मंगसुळी गावाचे विशेष महत्त्व खंडोबा या देवाच्या मंदिरामुळे आहे, जे दक्षिण महाराष्ट्र आणि उत्तर कर्नाटकातील भागातील लोकांसाठी एक प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. ‘मंगसुळी‘ या नावाचे उद्गम “मल्ल” (राक्षसाचे नाव) आणि “सुळी” (मारेकऱ्याने केलेली हत्या) या शब्दांपासून झाले आहे.
असे मानले जाते की खंडोबा यांनी या ठिकाणी मल्ल नावाच्या राक्षसाचा वध केला होता. कन्नड भाषेत “मल्ल” म्हणजे राक्षस आणि “आरी” म्हणजे शत्रू, यावरून खंडोबाचे एक अन्य नाव ‘मल्लारी’ देखील आहे.
मंगसुळीतील खंडोबा मंदिराला अनेक घराण्यांचे कुलदैवत मानले जाते. या कारणास्तव, अनेक कुटुंबे त्यांच्या घरातील महत्त्वाच्या घटना (जसे की विवाह किंवा मुलाच्या जन्मानंतर) खंडोबा मंदिरात जाऊन दर्शन घेतात. दरवर्षी येथे मोठा उत्सव साजरा केला जातो, जो हिंदू पंचांगानुसार मार्गशीर्ष महिन्याच्या पहिल्या सहा दिवसांच्या काळात संपन्न होतो. हा उत्सव शेवटच्या दिवशी भव्य यात्रेत परिवर्तित होतो, ज्याला “चंपा षष्ठी” असे म्हणतात. या यात्रेत दूरदूरच्या भक्तांचा मोठा सहभाग असतो.
ऐतिहासिक संदर्भ-
भाषावार राज्य पुनर्रचनेपूर्वी मंगसुळी हे कर्नाटकाऐवजी सांगली संस्थानाचा एक भाग होते. त्यामुळे या भागातील लोकसंख्येत मराठी आणि कन्नड भाषिक लोकांचे मिश्रण आढळते. त्यामुळे या भागाला महाराष्ट्र व कर्नाटक या दोन्ही संस्कृतींचा प्रभाव लाभला आहे.
मंगसुळीची स्थानिक आणि वाहतूक व्यवस्था-
मंगसुळी हे गाव महाराष्ट्र आणि कर्नाटक राज्यांच्या सीमेवर स्थित आहे. मिरजपासून सुमारे ३० किमी, सांगलीपासून ३८ किमी आणि अथणीपासून २५ किमी अंतरावर मंगसुळी स्थित आहे. मिरज, सांगली, अथणी आणि कागवाड येथून राज्य परिवहन सेवा मंगसुळीसाठी उपलब्ध आहेत. उगार हे सर्वात जवळचे रेल्वे स्थानक आहे, जे मंगसुळीपासून सुमारे १० किमी अंतरावर आहे. तसेच, शेडबळा हे आणखी एक रेल्वे स्थानक आहे, जे सुमारे ११ किमी अंतरावर आहे. सर्वात जवळचे प्रमुख रेल्वे जंक्शन मिरज आहे, जे मंगसुळीपासून ३० किमी अंतरावर आहे.
जवळील धार्मिक स्थळे-
- नरसिंहवाडी (नृसिंहवाडी/नरसोबाची वाडी): श्री दत्त मंदिरासाठी प्रसिद्ध असलेले हे तीर्थक्षेत्र मंगसुळीपासून २७ किमी अंतरावर आहे.
- कोकटनूर: मंगसुळीपासून ४२ किमी अंतरावर असलेल्या कोकटनूर येथील यल्लम्मा देवीचे मंदिर हे उत्तर कर्नाटक आणि दक्षिण महाराष्ट्रातील अनेक भक्तांचे श्रद्धास्थान आहे.
- चिंचली: मंगसुळीपासून २५ किमी अंतरावर असलेले हे तीर्थक्षेत्र देवी मायाक्का देवीसाठी प्रसिद्ध आहे. भक्तांचे असे मानणे आहे की देवी मायाक्का देवी त्यांच्या इच्छांची पूर्तता करतात. या ठिकाणी अनेक रहस्यमय आणि अलौकिक घटनांचा इतिहास आहे, ज्यामुळे येथे येणारे भक्तगण भक्तीभावाने ओतप्रोत होतात.