तीर्थक्षेत्र

अहमदनगर जिल्ह्यातील पारनेर तालुक्यातील पळशी या गावी होळकरांचे दिवाण, समाजातील प्रमुख यादव कांबळे पळशीकर यांचा भुईकोट किल्ला आहे. पळशी गाव भुईकोट किल्ल्याच्या परिघात वसलेले असून, चारही बाजूंनी तटबंदीने वेढलेले आहे. या तटबंदीने संरक्षित गावाचे दृश्य पाहणे एक अद्वितीय अनुभव देणारे आहे.

होळकरांचे दिवाण रामजी यादव कांबळे पळशीकर यांचे किल्ल्याचे महत्त्व वाढवण्यासाठी, त्यांच्या मुलाने आनंदराव पळशीकर याने पानिपतच्या लढाईत अत्यंत साहस दाखवले. या कारणास्तव, त्यांना पळशी गाव इनाम म्हणून देण्यात आले. पळशीकरांनी येथे भुईकोट किल्ला, विठोबा मंदिर, काशीविश्वेश्वर मंदिर आणि एक वाडा उभारला.

किल्ल्यात प्रवेश केल्यावर, गावाच्या मुख्य चौकात काशीविश्वेश्वराचे एक प्राचीन मंदिर आपल्याला भेटते. या मंदिराशेजारीच नागेश्वराचे एक लहानसे मंदिर स्थित आहे, ज्यामध्ये नागशिल्प आणि विष्णु-लक्ष्मीची एक स्थानक मूर्ती आहे.

kashivisweshwar-mandir-palshi

काशीविश्वेश्वर मंदिराचे दगडी काम अत्यंत उल्लेखनीय आहे, आणि मंदिराची संरचना सभामंडप, अंतराळ, व गर्भगृह या विभागांमध्ये विभागलेली आहे. स्तंभविहीन असलेल्या सभामंडपात दोन देवकोष्ठके आहेत – एकात भैरव आणि दुसऱ्यात गणेश यांची मूर्तीसंख्या आहे.

मंदिराच्या भिंतीत आकर्षक खिडक्यांची मांडणी आहे, तर गाभाऱ्यात एक सुरेख शिवपिंड आहे. मंदिराच्या मागील भिंतीवर मारुतीचे शिल्प कोरलेले आहे.

मंदिरासमोर एक भग्न वीरगळ देखील आहे, जो कधीकाळी पळशीच्या वैभवाचे चिन्ह होता. परंतु, आज हे मंदिर अतिक्रमणाच्या विळख्यात हरवत चालले आहे.

या मंदिराची सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वाची दृष्टीकोनातून, ते जागरूकतेची आवश्यकता दर्शवते आणि त्याची संरक्षण व पुनरुज्जीवनाची गरज आहे.