kanhopathak-samadhi-mandir
|| तीर्थक्षेत्र ||
पुणे जिल्ह्यातील शिरुर तालुक्यात असलेले केंदूर हे गाव ऐतिहासिक आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे स्थान आहे. येथेच संत कान्हो पाठक महाराजांची समाधी असलेले पवित्र मंदिर आहे. कान्हो पाठक महाराज, ज्यांना संत ज्ञानेश्वर महाराज प्रेमाने ‘काका’ म्हणत असत, हे वारकरी संप्रदायातील थोर संत होते. यर्जुवेदी ब्राह्मण कुलात जन्मलेले कान्हो पाठक महाराजांना राजमान्यता लाभलेली होती.
सद्गुरू नागेश महाराजांनी कान्हो पाठक महाराजांना साधनेसाठी जंगलात जाण्याचा दृष्टांत दिला होता. त्या आज्ञेनुसार, त्यांनी केंदूर गावाजवळील पिंपळखोरे येथील जंगलात एका ओढ्याच्या काठी शिळेवर बसून तपश्चर्या केली. त्यांच्या या साधनेतून त्यांना अनेक सिद्धी प्राप्त झाल्या.
केंदूरमधील त्यांच्या वाड्यातच त्यांच्या समाधीचे मंदिर आहे, जिथे दरवर्षी त्यांच्या पुण्यतिथीचा उत्सव मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या ठिकाणी विविध धार्मिक कार्यक्रमांचे आयोजन होते.
वार्षिक उत्सवांमध्ये महाशिवरात्रीला महाराजांची जयंती साजरी केली जाते, तर कोजागिरी पौर्णिमेला काकडा भजनाचे आयोजन होते. मार्गशीर्ष वद्य चतुर्थीपासून त्रयोदशीपर्यंत कान्हो पाठक महाराज पुण्यतिथी उत्सव साजरा केला जातो, ज्याचा मुख्य दिवस एकादशी असतो. तसेच प्रत्येक एकादशीला काकडा भजन आणि रात्री हरिजागराचा कार्यक्रमही होतो.
केंदूर गावाला ऐतिहासिक पार्श्वभूमी लाभलेली आहे. प्राचीन काळातही या गावाचा उल्लेख आढळतो. बाजीराव पेशवे (पहिले) यांनी मस्तानीला इनाम म्हणून केंदूर, पाबळ, आणि लोणी ही गावे दिली होती. मस्तानीची कबर पाबळ येथे आहे, ज्यामुळे या परिसराचे ऐतिहासिक महत्त्व अधिकच वाढले आहे.