hanuman-jayanti
|| सण – हनुमान जयंती ||
हनुमान जयंतीचा उत्सव
चैत्र पौर्णिमेच्या पवित्र दिवशी हनुमान जयंती मोठ्या भक्तीभावाने साजरी केली जाते, कारण या दिवशी रामभक्त हनुमानाचा जन्म झाला अशी श्रद्धा आहे. हिंदू परंपरेनुसार, हनुमानाचा जन्म पहाटे सूर्योदयाच्या वेळी झाला, त्यामुळे सकाळच्या कोवळ्या प्रकाशात हनुमानाचा जन्मोत्सव उत्साहाने साजरा केला जातो. या दिवशी मंदिरांमध्ये विशेष पूजा, अभिषेक आणि धार्मिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.
भक्त उपवास करतात, हनुमान चालिसा आणि सुंदरकांडाचे पठण करतात आणि संकटमोचन हनुमानाच्या कृपेसाठी प्रार्थना करतात. हनुमान जयंती हा माता अंजनीच्या या शक्तिशाली पुत्राचा आशीर्वाद मिळवण्याचा सर्वोत्तम दिवस मानला जातो. या वर्षी पंचांगानुसार हनुमान जयंतीला रवियोगाची निर्मिती होत आहे.
हा योग शास्त्रांमध्ये अत्यंत शुभ मानला जातो, कारण सूर्याच्या प्रभावामुळे यात केलेली कोणतीही कार्ये यशस्वी होतात. रवियोगातील सूर्याची ऊर्जा भक्तांना आत्मविश्वास आणि सामर्थ्य प्रदान करते, ज्यामुळे हा योग विशेष प्रभावी ठरतो.
हनुमान जयंतीचे आध्यात्मिक महत्त्व
हिंदू मान्यतेनुसार, हनुमानाचा जन्म हा भगवान विष्णूच्या राम अवताराच्या सहाय्यासाठी झाला होता. श्रीराम आणि रावण यांच्यातील युद्धात हनुमानाने आपल्या अपार शक्ती आणि निष्ठेने प्रभु श्रीरामांना साहाय्य केले. रामनवमीच्या उत्सवानंतर हनुमान जयंती साजरी होत असल्याने या दोन्ही सणांमध्ये एक सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक जोड आहे. हनुमान हे भक्ती, शक्ती आणि नम्रतेचे प्रतीक आहे.
त्याच्या जीवनातील प्रत्येक प्रसंग भक्तांना प्रेरणा देतो की, कितीही संकटे आली तरी निष्ठा आणि कर्तव्यापासून विचलित होता कामा नये. हनुमान जयंती हा उत्सव भक्तांना आपल्या जीवनातील अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी बळ आणि प्रेरणा देतो.
हनुमानाच्या जन्माची कथा
हनुमानाचा जन्म अंजनेरी पर्वतावर माता अंजनीच्या पोटी झाला. पवनदेवाचे पुत्र असलेल्या हनुमानाला लहानपणापासूनच अलौकिक शक्ती प्राप्त झाल्या होत्या. त्याच्या खोडकर स्वभावामुळे आणि अपार सामर्थ्यामुळे तो नेहमीच सर्वांचे लक्ष वेधून घ्यायचा. एकदा लहान वयात हनुमानाला सूर्य हा रसाळ फळ वाटला आणि त्याने सूर्याला गिळण्यासाठी झेप घेतली. या कृतीने सर्व देवता घाबरल्या.
इंद्रदेवाने सूर्य आणि पृथ्वीच्या रक्षणासाठी आपले वज्र हनुमानावर फेकले, ज्यामुळे हनुमान बेशुद्ध पडले. यामुळे पवनदेव क्रोधित झाले आणि त्यांनी विश्वातील सर्व वायू आकर्षून घेतला, ज्यामुळे सृष्टीतील प्राण्यांचे जीवन धोक्यात आले. शेवटी, सर्व देवतांनी एकत्र येऊन हनुमानाला सावरण्यासाठी प्रयत्न केले आणि त्याला विविध शक्तींचा आशीर्वाद दिला. पवनदेव शांत झाले आणि पुन्हा वायूचा प्रवाह पूर्ववत झाला. या घटनेनंतर हनुमानाला अमरत्व, अपार बुद्धिमत्ता आणि अनेक दैवी शक्ती प्राप्त झाल्या.
हनुमानाचा शाप आणि त्याचे परिणाम
हनुमानाच्या खोडकर स्वभावामुळे एकदा त्याने खेळताना एका ऋषींचा अपमान केला. यामुळे संतप्त झालेल्या ऋषींनी त्याला शाप दिला की, “तुला तुझ्या सर्व शक्तींचा विसर पडेल.” हा शाप हनुमानाच्या जीवनात एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला, कारण त्यामुळे तो आपल्या सामर्थ्याबद्दल अनभिज्ञ राहिला. पुढे, जेव्हा प्रभु श्रीराम वनवासात होते, तेव्हा हनुमानाची त्यांच्याशी भेट झाली.
या भेटीने हनुमानाच्या जीवनाला नवीन दिशा मिळाली. जांबवंताने हनुमानाला त्याच्या शक्तींची आठवण करून दिली, आणि तेव्हापासून हनुमानाने आपल्या सामर्थ्याचा उपयोग श्रीरामांच्या सेवेसाठी केला.
श्रीराम आणि हनुमानाचे नाते
श्रीरामांच्या वनवासादरम्यान हनुमान त्यांचा परम भक्त आणि सहकारी बनला. त्याने वानरसेनेसह श्रीरामांना रावणाविरुद्धच्या युद्धात मोलाची साथ दिली. हनुमानाच्या शक्ती, बुद्धिमत्ता आणि निष्ठेमुळे श्रीरामांना सीतेचा शोध घेणे आणि रावणावर विजय मिळवणे शक्य झाले.
विशेषतः लक्ष्मणाला संजीवनी औषधी आणण्यासाठी हनुमानाने दाखवलेली तत्परता आणि सामर्थ्य यामुळे तो सर्वांचा आवडता ठरला. हनुमानाच्या या कृतींमुळे तो केवळ शक्तीचा प्रतीकच नाही, तर निःस्वार्थ भक्ती आणि सेवेचे आदर्श उदाहरण बनला.
हनुमान जयंतीचा संदेश
हनुमान जयंती हा सण भक्तांना शक्ती, नम्रता आणि निष्ठेचे महत्त्व शिकवतो. हनुमानाच्या जीवनातून आपल्याला हे शिकायला मिळते की, कितीही मोठ्या शक्ती असल्या तरी त्या नम्रतेने आणि कर्तव्याच्या भावनेने वापरल्या पाहिजेत. हा उत्सव भक्तांना आपल्या जीवनातील संकटांवर मात करण्यासाठी प्रेरणा देतो आणि श्रीराम आणि हनुमान यांच्यातील अटूट नात्याची आठवण करून देतो.
हनुमान जयंतीच्या या पवित्र दिवशी, भक्त आपल्या मनातील भय आणि संशय दूर करून, हनुमानाच्या आशीर्वादाने नवीन संकल्प आणि आत्मविश्वासाने पुढे जाण्यासाठी सज्ज होतात.
